Het Calvinisme en de Kunst - pagina 75

75

zyn S

i

1 1

o

11

1

eh

r

e (S

ii

mm

1

1

i

c

he

W

Goist uiid Buclistabe in dor Vlll. ;i70

-

3ÜÜ) icerl

i

dit onderwerp aan. Schelling daarentegen wierp zich met op de natuurzüde van den Kosmo.s. en hij was het dan ook,

het eerst Kants leidende gedachte,

tische

o. Bil. IV. p. 2:>.^ v.v.) en zijn B r e f o ü b e r losophie (Samnitliche Werke. Bd.

liij

gecstdrill en voorliefde

die

erk

Flii

weieldheschoiiwiiig

zij

hejichaanide;

het ook

een

oi)

eigen wijze, in een aesthe-

voet.spoor

waaiin

straks

hij

door

iSchopenhauer, met ei'^enaardijre t:onsliuctie, gevolgd wierd. Terwyl echter Kant liet schoon geheel siihjecli veert en tot onze menschelijke wijze van waarneming van het vovf^evoy beperkt, verheft Schelling en zijn geheeie school het schoon ver boven ons in den pantheislischen „Geist", uit wiens identiteit met de Natuur eeist het schoon geboren wordt. Hegel wierp al het gewicht van zijn reiizengeest

tegenover Schelling voor het Intellect hi de schaal. Al het zijn koinl hem eerst ni denken uit Dit had tengevolge, dat hij uil de algemeenheid van Schellings Idealisme, tot het geïndividualiseerde verschijnen van tie enkele karakteristieke gedachte kwam, en alzoo hel khralisme concreet maakte. Hem volgen pantheislen als Vischer en belijders van den Christus als Carrière. Ook Schleiermacher beweegt zich op Hegels lijn. Maar tegenover deze subjectieve Idealisten stelt zich nu

Herbart,

die weigert langer het

vormen

de

zelve

als

het

schoon

in

de dourschijning

wezen van het schoon

dei-

idéé te erkennen, en

aanprijst.

Dit

gaf aan zijn

een sterk realistischen schijn, die echter allerminst werkehjk realisme wierd Immers ook de vormen, waarin hij het schoon zoekt, neemt volgens Herbart het sul)ject alleen door zijn eigen prisma als schoon waar. En zoo blijft de natuurlijke strijd tusschen hen, die den onderzoeker, hen, die het te onderzoeken voorwerp, en hen. die het vermogen, dat tot het genieten van het schoone aestheliek

be-

kwaamt,

als

uilgangsj)unt

nog steeds aanliouden. Een strijd, die ook op aesthetisch gebied bij vernieuwing toont, hoede uitkomsten van ieders onderzoek niet zijn los te maken van de gegevens, waarvan hy by zijn onderzoek uitgaat; niaar juist daarom ook aan de belijders der Heilige Schrift den moed geeft, om niet langer de Schriftelijke .praemissen op aethetisch gebied schuchter toe te dekk.-n. kiezen,

--) Of gelijk Ziiiimermaiin het uitdrukt: Wie m Dogmatismiis die Einerleikeit dvs Objects, so repriisentirl im Kriticismus die Wesensgleichkeit derSubjecte die verbindende Einheit der Vorstel lungen. i

Zie zijn

'')

Geschichle der Aesthetik. Wien,

Cf.

Hehdek

Herder

in

zijn

M et ac r il

i

1858. p. 38^.

k en Kalli.none.

Zimiiiennaiui zegt schoon,

„Weil er der Apostel der Allverslandlichkeit und A 11 ver breitung der Bildung das Privilegium einer den kberechligten Kaste höher organisirter Geistes-aristocralen her vorbrechen sah."' Herdkr, o. p. 425. In het geroep, dat van (lat

uit plichtsbesef

opponeerde,

1.

zyde over het „denkend en niel-denkend deel" der natie opging, vond <leze profetie van Herder hare vervulling. Nog slerker wierd zijn voorgevoel bewaarheid, toen de theorie uit Leiden kwam. dat zekere machtiger families geroepen waren om Ie regeeren. en het volk om te gehoorzamen. En minder stuitend, maar gevaarli.iker nog, is het denkbeeld, dat eigenlijk het volk zich moet laten vertegenwoordigen door Vertrauensmanner, overmits dan deze uitverkorenen altoos iill den adel van geboorte, uit de plutocratie van het geld of uit de arislocralie van hel liberale

nie'lect

'^)

genomen worden,

Kant

beJuelde

natuurlijk

alleen,

dal het recht van besli.<sing zou ueg.'ven

worden aan de subjecten, die ;,Wesensgleichheit" met hem hadden, en "dat elk di.^sident, waaronder elk belijder van de Heilige Sclirin. als abncrniaal ontwikkeld,

om

geen harder wooril

te

bezigen, builen het kapittel zou

worden

gezet.

Maar

dit

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen