Ad Valvas 1972-1973 - pagina 92

24 NOVEMBER 1972

AD VA LVA S

2

Maandag 26 nov., KC­07:

SPERNA WEILA ND IN STUDIUM GENERA LE:

(VOOR)OORDEEL IN DE SOCIOLOGIE

Theologie

In het dagelijks taalgebruik k a n een oordeel zowel iets betreffen, d a t een uitspraak doet over de juistheid als over de wenseiyk­ heid van een gegeven. I n de wetenschapsleer heeft over h e t algemeen h e t zwaartepunt ge­ legen bij de kennisoordelen, die de juistheid betroffen en minder bij de waarderingsoordelen, die zi"h uitspraken over de wenselijk­ heid. Indien daar diskussie ontstond over oordeel of vooroordeel, d a n kon het gaan over de a a r d van de vaarneming, de exaktheid, de volledigheid; of eventueel over de aBrd van de interpretatie en de inpassing in een algemenere t h e o ­ rie. Ofschoon ook d a a r allerlei neveneffekten konden optreden was in principe h e t mogeiyk op rationele gronden oordelen van vooroordelen t e onderscheiden binnen de beschikbare ruimte a a n erkende instrumentaria en a a n ­ vaarde theorie. Dit geldt dus in principe ook voor de sociologie en gold zeker in de periode waarin zy meende, d a t ook voor h a a r waardevrye weten­ schap mogelijk en wenselijk was.

M a a r reeds toen plachten de vak­ genoten elkander om de oren te slaan met mededelingen over el­ kaars bevooroordeeldheid, zonder dat die diskussie tot een zicht­ bare sanering leidde in die zin dat steeds meer vooroordelen konden worden afgeschreven en een so­ lide groeiend aantal oordelen als basis van de wetenschap in de trofeeënkast kon worden bijgezet Nu we nadrukkelijk in een periode verkeren, waarin a a n de sociolo­ gie gevraagd wordt zich geïnvol­ veerd op t e stellen en uitspraken te doen over de wenselijkheid v a n bepaalde toestanden en ontwik­ kelingen, komt h e t waarderings­ oordeel meer centraal te staan, zowel bij de analyse als bij de theoriekonstruktie. De op zichzelf juiste erkenning van h e t ideolo­ giegehalte van vrijwel elke theorie m a a k t h e t niet eenvoudiger de oordeel ­ en ­vooroordeel­ diskussie langs de klassieke lijnen voort t e zetten. De vraag rijst of er toch nog op dit terrein rationele krite­ ria zijn te h a n t e r e n en in hoe­ verre h e t voor wetenschap e n s a ­ menleving v a n belang zou zün ruimere toleranties d a n voorheen t e gaan h a n t e r e n . P. THOENES

Heel vaak is de bijbel door de theologie in dienst gesteld van gevestigde belangen. De theolo­ gie neemt d a n h e t karakter van een ideologie a a n die de bestaan­ de situatie rechtvaardigt. Om deze ontsporing te onderkennen moet jacht gemaakt worden op de voor­ oordelen die h e t evangelie ver­ duisteren. Aldus prof. Sperna Weiland in de vierde aflevering van h e t Studium Generale. 'Oor­ deel en vooroordeel in de theolo­ gie', was de titel van zijn kollege. De wetenschap ontwikkelt zich binnen de horizon van een p a r a ­ digma, vooroordeel. Er zijn echter momenten waarop door ontwik­ kelingen binnen de wetenschap een bepaald paradigma door een nieuw vervangen wordt. Dit was bijv. h e t geval bij de overgang v a n h e t ptolomeïse n a a r h e t coper­ nicaanse wereldbeeld. Niet de aarde, m a a r de zon bleek in het c e n t n m i van h e t heelal te staan. Na een dergelijke revolutie ziet de wereld er anders uit.

Kerkstrijd Als vooroordelen veranderen, ver­ a n d e r t er ook veel in de theologie. Binnen de horizon van h e t tot dusverre geldende paradigma werd de bijbel beschouwd als

van ideologie af bron van betrouwbare, feitelijke informatie. Hoe groot de m a c h t van dit paradigma was, bleek wel in 1936 in Assen op de synode van de gereformeerde kerken. Er k a n echter een moment aanbreken, waarop de bijbel vanuit een nieuw paradigma wordt gelezen. D a t is zo'n ingrijpende verandering d a t h e t konflikten t o t gevolg k a n hebben. De ruzies van vandaag over de bijbel zun gevolg van een bot­ sing tussen twee paradigmata. De strijd is te vergelijken m e t een dispuut tussen a a n h a n g e r s van het ptolomeïse en het coperni­ caanse wereldbeeld. Morele k a ­ tegoriën zoals trouw en ontrouw, k u n n e n in een dergelijk verschil van mening d a n ook niet a a n g e ­ voerd worden. Het is ook een voorname t a a k v a n de theologie stereotype interpre­ taties van bijbel en traditie a a n kritiek te onderwerpen. De t h e o ­ logie ontspoort namelijk regel­ matig. Zo schreef Luther in 1523 een theologies t r a k t a a t vóór de gevestigde orde v a n de duitse vor­ sten en tegen de boerenopstand. De theologie wordt d a n een ideo­ logische rechtvaardiging v a n g e ­ vestigde belangen. Ook de ency­ cliek R e r u m Novarum is een voor­ beeld van een theologiese inter­

MINISTER VA N VEEN BIJ OPENING HTS ALKMAAR:

Van tertiair onderwijs voor en[(e naar iioger onderwijs voor velen Op woensdag 15 november opende de minister v a n onderwijs en we­ tenschappen, m r . C. van Veen de nieuwe h.t.s. 'Noordelijk Noord Holland' in Alkmaar. Deze h.t.s. is de derde die volgens h e t sprei­ dingsplan vastgelegd in de 'Nota betreffende de spreiding v a n h o ­ gere technische scholen' wordt be­ kostigd. I n zün openingsrede merkte minister Van Veen op dat v.'ij duidelijk in een overgangsfase verkeren, waarin h e t tertiair o n ­ derwijs voor enkelen, hoger on­ derwijs voor velen zal worden; wij gaan van elite­onderwijs n a a r massa­onderwijs. Hij merkte op dat net zoals bij andere West­ Saropese landen ons land a a n de Vloravond s t a a t v a n massale flielname a a n tertiair onderwijs. 'De begroting van mijn departe­ i>nt heeft de 10 miljard over­ schreden wat een kwart van de 1 otale rijksbegroting uitmaakt. Wij ; ^ven 8 pet. van ons bruto natio­ i'^al inkomen uit a a n onderwijs. Dih gedeelte van de overheidsuit­ ven is meer d a n enig ander ­Vjsters l a n d uitgeeft m a a r w a t ;e huidige deelname a a n het »rliair onderwijs betreft steken j ongunstig af bij andere l a n ­ len.' aldus de minister. Hij ver­ volgde 'Om t e waarborgen, d a t io\ in de toekomst de deelname l a n h e t hoger onderwijs zal k u n ­ i r n blijven stijgen zijn een a a n ­ '1 structurele hervormingen n o ­ ig Een spoedig overleg met de ' jademische R a a d is nodig om­ ' i t ons streven er op gericht is ) 1 september 1974, de herstruc­ 'rering voor het eerst toe te p a s ­ en De Onderwijsraad zal in de 1 op van december een finaal a d ­ I s uitbrengen over h e t vooront­ crp van wet, houdende voorzie­ imgen inzake de planning van iet post­secundair onderwijs'. "^j minister zei over de nota's 'Op .eg n a a r hoger onderwijs nieuwe ÄUjl' dat we a a n h e t begin staan van een weg n a a r een hogeron­ .!erwijsstelsel waarin h e t hoger beroepsonderwijs en het weten­ schappelijk onderwijs volledig ge­ ïntegreerd zullen zijn. 'In dit sy­ steem zullen wederzijdse overstap­ mogelijkheden a a n h e t begin van de curricula moeten worden inge­ bouwd. Anderzijds moet h e t m o ­ gelijk zijn abituriënten uit h e t h.b.o, nog eens een volledig curri­ culum in een aanverwante studie­ richting i n h e t w.o. t e laten vol­ gen. Daarom zal binnen h e t h o ­ ger onderwijs nieuwe stijl een gro­ tere diversiteit van opleidingsmo­ %elijkheden tegemoet dienen te komen a a n de uiteenlopende a s ­ piraties van een gestaag groeiend studentental'. L Over de_bestuurlyke en onderwys­ .undige gemeenscliaippeïijké' orga­

n e n die een adviserende t a a k h e b ­ ben voor wat betreft de onderwijs­ programma's der samenwerkende instellingen onderstreepte de m i ­ nister nog eens duidelijk d a t de eigen aard en functie van de on­ derwijssoorten niet aangetast zul­ len mogen worden. Zo wordt er gekozen voor een gecoördineerde propedeuse, niet voor een gemeen­ schappelijke en eenvormige. De minister vervolgde: 'Voor een nabije toekomst zal de samenwer­ king wettelijk mogelijk worden binnen h e t kader van een wet, waarvan h e t voorontwerp n a a r ik hoop nog voor h e t einde van dit

kalenderjaar t e r discussie zal staan. Maar, en n u reikt miJn blik t o t i n de laatste Jaren v a n dit decennium, met een wettelij­ ke regeling en de uitvoering d a a r ­ van zal nog niet h e t einddoel van onze weg, hoger onderwijs voor velen, werkelijkheid zijn gewor­ den; ik herinner u slechts a a n h e t ontwikkelen van programma's van hoger onderwijs, die t h a n s noch in het gescheiden noch in h e t verenigd hoger onderwijs voorhanden zijn. Maar ook dienen wij de realise­ ring van een stelsel voor n a ­ en bijscholing in nauwe verbinding met de maatschappelijke werk­

zaamheid ter h a n d te nemen, als­ mede keniiisoverdracht via m a s ­ sacommunicatiemiddelexi, zoals bijvoorbeeld in de Engelse 'Open Universiteit' op gang gekomen is.' De minister zei d a t in zijn 'rels­ nota' gesteld is dat het h.t.o. met h e t hoger landbouwonderwijs in de eerste plaats in aanmerking komt om in de hoger onderwijs — nieuwe stijl — situatie te wor­ den opgenomen voor de opleiding v a n ingenieurs in coördinatie en coöperatie met het technisch we­ tenschappelijk onderwijs. Dit zal waardevolle resultaten hebben op de industriële ontwikkeling. (Persbericht O en W)

BEURSBERICHTEN ZWO­BEÜRZENPKOGRAMMA 1973 De Nederlandse organisatie voor zuiver­wetenschappelijk onder­ zoek (ZWO) stelt in 1973 onder meer de volgende soorten beurzen ter beschikking: ZWO­stipendia, ZWO­stagebeur­ zen, European science exchange programme fellowships C Royal society­beiu­zen), NAVO­beurzen. Nederlanders die tenminste drie m a a n d e n in het buitenland wil­ len meewerken a a n een weten­ schappelijk onderzoek, nieuwe theorieën of nieuwe methoden in h u n vakgebied willen bestuderen of op andere wijze zich weten­ schappelijk verder willen ontwik­ kelen, kunnen een ZWO­formu­ lier aanvragen, mits zij een dok­ toraal­ of ingenieursexamen h e b ­ ben afgelegd en niet ouder zijn dan 40 jaar. Bij de selektie wordt prioriteit verleend a a n h e n die een wetenschappelijke funktie in Ne­ derland bekleden v/aarin zij n a h e t buitenlands verblijf terugke­ ren. Geen beurzen worden ver­ strekt in die gevallen waarin h e t hoofddoel van h e t buitenlands verblijf het behalen van een graad a a n een buitenlandse u n i ­ versiteit is. Aanvraagformulieren moeten vópr 1 j a n 1973 in het bezit van ZWO zijn. De beslissingen worden om­ streeks 1 a p r bekendgemaakt. ZWO­stipendia voor 12 m a a n d e n zün bestemd voor h e n die een belangrüke wetenschappelüke p o ­ sitie in Nederland gaan innemen. Voorkeur gaat uit n a a r h e n die gepromoveerd zün of reeds gevor­ derd zün met h u n proefschrift. ZWO­stagebeurzen (3­10 m a a n ­ den hebben als doel h e t kennis­ nemen v a n nieuwe ontwikkelin­ gen in een bepaald vakgebied o n ­ der deskimdige ^leiding^ voor ver­ dere wetenschappelüke vorming.

Royal Society­beurzen Op initiatief van de Royal Society in Londen is een European scien­ ce exchange programme Ingesteld voor de uitwisseling van weten­ schappelijke onderzoekers op h e t terrein van de wiskunde en n a ­ tuurwetenschappen en de medi­ sche basisvakken. De duur van de beurzen is 6­13 maanden Zü kun­ nen alleen in Groot­Brittannié worden besteed. NAVO­beurzen Doel is uitwisseling tussen de NAVO­landen van onderzoekers op natuurwetenschappelük en technisch gebied (Inklusief medi­ sche basisvakken). Het object v a n deze 12 m a a n d e n studie behoeft geen enkele relatie te hebben met militaire zaken. Korte studiereizen ZWO stelt beurzen voor korte stu­ diereizen (max. drie m a a n d e n ) beschikbaar, alsmede CNRS­beur­ zen (max. drie m a a n d e n in F r a n k r ü k ) en CNR­beurzen (max. drie m a a n d e n in Italië). Deze beurzen worden gegeven voor een kort bezoek a a n een wetenschap­ pelüke instelling (of voor een kort veldonderzoek) in h e t buitenland ivm een in Nederland a a n de gang zünd wetenschappelük onderzoek. Voor deelneming a a n een congres, ook indien die van belang is voor h e t in Nederland lopende onder­ zoek van de aanvrager, k a n slechts bü uitzondering een beurs worden gegeven. ZWO verstrekt in het algemeen geen beurzen als aanvulling op door universiteiten of hogescholen verleende toelagen. Aanvragen k u n n e n h e t gehele j a a r worden ingediend. Ingevul­ de formulieren moeten ZWO t e n ­ minste twee m a a n d e n voor h e t begin van de reis bereiken.

Bezoekbeurzen voor buitenlanders ZWO­bezoekersbeurzen zijn i n ­ gesteld in h e t belang van het wetenschappelük onderzoek in Nederland; tevens hebben zü ten doel h e t internationale k o n t a k t tussen onderzoekers te bevorde­ ren, z y kunnen ter beschikking gesteld worden voor gekwalifi­ ceerde buitenlandse onderzoekers, op ieder vakgebied, van wie het gewenst geacht wordt dat zü enige t ü d (ten hoogste twaalf m a a n ­ den) in Nederland a a n een dui­ delük omschreven zuiver­weten­ schappehjk onderzoek meewerken. Uiteraard zal een dergehjke s a ­ menwerking, waartoe h e t initia­ tief van Nederland dient uit te gaan, ook van n u t zün voor de buitenlandse gasten, m a a r het belang voor de nederlandse we­ tenschappelüke gemeenschap moet prevaleren. De bezoekers­ beurzen zün niet bedoeld als studie­ of promotiebeurzen voor buitenlanders. Een a a n v r a a g voor een bezoekers­ beurs moet door de nederlandse gastheer worden ingediend. Voor h e t indienen der aanvragen geldt geen bepaalde sluitings­ datum. De t e r m ü n die verloopt tussen de indiening van de a a n ­ vraag en de beslissing daarover zal in h e t algemeen niet langer dan drie m a a n d e n zün. De beursbedragen zullen per geval worden vastgesteld. ZWO draagt slechts bü uitzondering bü in de reiskosten van de bezoeker, a a n ­ gezien ervan wordt uitgegaan d a t de in Nederland te verrichten on­ derzoekingen ook van belang zün voor de buitenlandse gast of h e t instituut waaraan h ü verbonden is. Nadere inlichtingen: Bureau ZWO, postbus 2138, Den Haag, tel. 070­839100 of Informatiecentrum pers en voorlichting (hg 10­03) en Bureau Buitenland (tel. 483672).

pretatie van een nieuwe situatie, die een in het n a t u u r r e c h t ver­ ankerde legitimatie van het privé­ bezit is.

Geloof Het vooroordeel d a t volgens prof Sperna Weiland nooit a a n de k a n t gezet m a g worden in chris­ telük geloof en christelüke theo­ logie is de 'Protestation gegen das wirkliche Elend'. Christelük ge­ loof is protest, h e t niet schikken in h e t s c h ü n b a a r onvermijdelüke. Een christen leeft in de verwach­ ting van een nieuwe aarde en nieuwe mensen. Die verwachting m a g niet opgegeven worden, om­ d a t de m e n s d a n zichzelf opgeeft. De wetenschap die dit vooroordeel opgeeft, is doelloze wetenschap, omdat ze daarmee ook h e t enige kriterlum om kritisch te zün op­ geeft. W a a r blyven in deze opvatting bübelse begrippen als God, zonde en verlossing, werd gevraagd uit de zaal, die m e t grote a a n d a c h t het betoog h a d gevolgd? Veel weet ik niet v a n Grod, zei prof. Sperna Weiland, m a a r als God voor m e n ­ sen een bevrüdende werkelükheid is, d a n Is h e t goed. Een ander wil ik God echter niet opleggen. De theologie heeft last v a n veel ge­ heimzinnige woorden, zoals zonde. Wel blüken er r e m m e n te zijn voor protest. Wellicht k u n Je d a n empirisch van zonde spreken. Het feit d a t m e n tegen die rem op kan, geeft a a n d a t er verlossing is. Authentiek is christelük geloof alleen wanneer h e t gestalte krügt in 'Protestation gegen das wirk­ liche Elend'. HERMAN A M E t I N K Ter herinnering wordt de a a n ­ dacht gevestigd op de laatste drie lezingen van Studium Generale: m a 27/11 prof. dr. P . Thoenes ­ sociologie WO 6/12 prof. mr. W. F. de Gaay F o r t m a n ­ rechtswetenschappen do 14/12 afsluiting, prof. dr. L. W. N a u t a ­ (filosoof ­ R U / G r o ­ ningen) T ü d : 16.30 uur, hg KC­07. Stilstand kolleges en praktika n a 16 uur.

PROMOTIES

JAN DE WALE EN DE BLOEOSOIVSLOOP De heer J. Schouten te Hilversum promoveert vandaag (vrijdag) tot doktor in de geneeskunde op h e t proefschrift: ' J o h a n n e s Walaeus, zijn betekenis voor de verbreiding van de leer v a n de bloedsomloop'. Dit proefschrift beschrijft h e t leven van J a n de Wale, J o h a n n e s Walaeus, die in 1604 te Koude­ kerke werd geboren. Nadat William Harvey in 1628 zün ontdekking betreffende h e t be­ staan van de bloedsomloop we­ reldkundig h a d gemaakt werd zün opvatting aanvankelük be­ streden. Ook Walaeus behoorde tot de tegenstanders, m a a r n a d a t hü d e proeven v a n Pranciscus de Ie Boë Sylvius h a d bügewoond in de Hortus van de Leidse Universi­ teit op levende honden, werd hü overtuigd van zün ongeluk. Om wereldkundig t e maken d a t h ü t h a n s ook behoorde tot de voor­ standers van Harvey's circulatie­ theorie liet Walaeus een van zün leerlingen, de Engelsman Roger Drake, disputeren over stellingen waarin de theorie van Harvey werd beschreven. Nadat Walaeus zelf hierover was aangevallen richtte hü zich in een tweetal brieven tot zün leerling Thomas Bartholinus, in welke brieven h ü a a n de h a n d van proeven nader zün s t a n d p u n t toelichtte. Ook de reakties hierop worden in dit proefschrift nader onderzocht Voorts wordt a a n d a c h t besteed a a n Walaeus als kltnikus. H e t boek besluit m e t een opgave van alle werken waarin de brieven van Walaeus verschenen zün. PERSONALIA: Jacob Schouten, 9 april 1920 te Vlissingen geboren, behaalde in 1948 h e t artsdiploma a a n de Uni­ versiteit van AÏnsterdam en werd in 1954 in het specialistenregister ingeschreven als Internist. Na o n ­ geveer tien j a a r werkzaam te zün geweest als konsulent­intei­nist bü de afd. bedrüfsgeneeskunde en geriatrie van de G G GD te Amsterdam werd h ü 1 feb 1972 benoemd als hoofd van de afd. voor klinische geriatrie en reak­ tivering v a n patiënten m e t h a r t ­ en vaataandoeningen van h e t Al­ gemeen Ziekenhuis 'Zonnestraal' te Hilversum. STELLINGEN: 9. Veroudering v a n mensen k a n nooit vergeleken worden met ver­ oudering van proefdieren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen