Ad Valvas 1976-1977 - pagina 75

AD VALVAS — 15 OKTOBER 1976

Team-hinneman

3

komt met conclusie in 'Mensen tellen'

In 2010 kan iedereen leven zonder honger en armoede „Het is zonder twijfel mogelijk om ook bij een zich verdubbelende wereldbevolking elk mens te voorzien van de goederen en diensten die nodig zijn om zijn basisbehoeften te dekken, mits bij ons allen de wil daartoe bestaat." Dit is een van de belangrijkste conclusies van het team-Linneman in het boek "Mensen tellen", dat begin deze week is verschenen (Aulapocket 553). Ontwikkelingseconoom aan de VU prof. dr. H. Linneman kreeg in 1972 het verzoek van de Club van Rome om op de volgende vraag een antwoord te geven: Is het een haalbare zaak om in zo'n 35 jaar tijds (de wereldbevolking zal zich dan verdubbeld hebben) zoveel meer te gaan produceren, of het geproduceerde zoveel beter te gaan verdelen, dat in het jaar 2010 aan de basisbehoeften van ieder mens wordt voldaan? Het team-Linneman komt nu tot de slotsom dat deze vraag bevestigend beantwoord kan worden: er is genoeg voor iedereen, het komt alleen aan op een betere verdeling. Ter gelegenheid van het verschijnen van het rapport werd afgelopen maandag op de VU een discussie-sessie gehouden, waar ook de voorzitter van de Club van Rome, dr. Aurelio Peccei, aanwezig was. In h e t boek w o r d t gesproken over drie dimiensies v a n h e t vraagstuk van de toekomst. Een techniekgrondstof-dimensie, de n a t u u r t o lerantie en de dimensie van de sociaal-economische en politieke structuur. Ten aanzien van de eerste d i m e n sie luidt de conclusie dat h e t technisch zeer wel mogelijk is om méér en efficiënter te gaan p r o duceren. De n a t u u r k a n h e t ook wel degelijk h e b b e n dat de w e reldbevolking zal verdubbelen; het ecologische evenwicht zal door een veel grotere wereldbevolking niet verstoord worden. Het d e r d e aspect is volgens het L i n n e m a n - t e a m echter de cruciale factor. H e t gaat h i e r o m de vraag of de rijke mens bereid is in eigen vlees t e gaan snijden. Om de huidige w e r e l d p r o b l e m e n op te lossen zal dit laatste noodzakelijk zijn. Het team staat h i e r m e e lijnrecht tegenover de „theorie van de reddingsboot". Deze theorie van Hardin vergelijkt de aarde met een reddingsboot, w a a r i n teveel mensen zitten. Als de boot zinkt zal iedereen v e r d r i n k e n , en daar is n i e m a n d bij gebaat. Hardin komt d a n tot de conclusie, d a t onze overleving vergt dat wij ons handelen laten bepalen door de ethiek v a n de reddingsboot, hoe wreed d a t ook moge lijken. Volgens deze theorie moeten de rijke landen bepalen w e l k e a r m e l a n den „het w a a r d " zijn om geholpen te worden. Groepen die als ongeschikt w o r d e n beoordeeld, worden eenvoudigweg aan h u n lot overgelaten. Het t e a m - L i n n e m a n s radicaal tegen een dergelijke politiek, omdat e r geen enkele aanleiding is om t e d e n k e n dat deze nodig zou zijn. Men moet evenwel bereid zijn het menselijk gedrag op vele p u n t e n drastisch te herzien.

Verantwoordelijkheid Team-leider prof. Linneman, met wie ik in zijn auto tussen A m s t e r d a m en Den Haag een gesprek had, zegt over deze theorie van Hardin: „Het is een g e m a k k e lijke theorie voor de mensen, omdat m e n k a n berusten. De n a t u u r zegt n u e e n m a a l 'nee' en daar k u n n e n wij als m e n s e n niets aan doen. J a m m e r voor die mensen die dood gaan, m a a r h e t is nu eenmaal zo. Wij zeggen: de n a t u u r zegt niet nee! Dit w e r p t ogenblikkelijk de verantwoordelijkheid op de mensen zelf; er is immers een oplossing t e vinden, als de politieke wil daartoe bestaat. Tot j e verbazing moet j e constateren dat mensen, die bezorgd zijn over h e t milieu en over de toekomst, h e t j e niet in d a n k afnemen, als j e zegt dat er nog oplossingen t e v i n d e n zijn. De v e r a n t woordelijkheid die je dan op hen werpt vinden ze m a a r vervelend." Prof. L i n n e m a n denkt d a n ook dat zijn studie veel weerstand zal ondervinden. Het r a p p o r t van de Club van Rome, dat in 1971 verscheen, zette heel veel mensen aan h e t denken. Kritiek op de inh^ijd e n op de g e b r u i k t e wetenschappelijke tech"riieken bleef" "ook niet uit. Zo

Door Guus Herbschleb w o r d t de hele Derde Wereld b u i ten beschouwing gelaten, volgens L i n n e m a n c.s. t e n onrechte. We lezen in hun studie: „In 'Grenzen aan de Groei' (d.i. het rapport van de Club van Rome, G. H.) werden rijke en arme gebieden met zeer hoge en zeer lage consumptieniveaus samengebracht in één variabele en één gedragspatroon — een vereenvoudiging die alle gelijkenis met de werkelijkheid verstoort. Zo'n samenvoeging maakt het onmogelijk beleidslijnen — wat moet er gedaan worden, wanneer en waar — aan een dergelijk model te ontlenen. Als zij toch daaraan worden ontleend en 'oploss'ngen' worden voorgesteld, dan kunnen ze slechts liggen op hetzelfde, te sterk samengevatte (geaggregeerde) niveau van de analyse."

Technisch is het haalbaar, maar is de wil er? Het boek „Mensen tellen" is het resultaat van de b r e d e r e studie. Over het „voedselonderzoek" zal uitvoerig afzonderlijk worden ger a p p o r t e e r d door het landbouwteam. Wel is er in „Mensen tellen" een samenvatting te vinden van dit onderzoek.

Volgens L i n n e m a n is Meadows, de schrijver v a n het r a p p o r t van de Club van Rome, te negatief en te somber geweest: „Hij heeft n a tuurlijk wel veel zaken losgeMentaliteit woeld," aldus L i n n e m a n . , „Er is De conclusies van het L i n n e een duidelijk schokeffect bereikt. m a n - t e a m lijken positief. Men Maar Meadows heeft gemeend moet dan wel de mentaliteit van antwoorden te k u n n e n geven, die de rijke landen van „ikke, ikke, nogal voorbarig bleken te zijn. De mensen schrikken eerst wel, m a a r , i k k e en de rest kan..stikken" even vergeten en hopen da< men b e als ze later horen dat het geschetreid zal zijn offers te brengen. ste beeld veel te somber is, dan worden ze optimistisch en denken Het boek: „Het is zonder twijfel dat olies wel overdreven en te mogelijk om ook bij een zich versomber is. Dat is natuurlijk niet dubbelende wereldbevolking elk waar. Meadows heeft het te sterk mens te voorzien van de goederen gezegd, en dat k a n dan averechts en diensten die nodig zijn om zijn werken. Het is natuurlijk wel basisbehoeften te dekken — mits goed om zo in de publiciteit te k o bij ons allen de wil daartoe bemen. Als je schrijft dat de aarde staat. Nationaal èn internationaal in 2000 vergaat, dan w o r d t dat wel zal de economische orde zodanig gelezen. O n s boek zal d a n ook niet moeten worden gewijzigd dat de zo'n bestseller w o r d e n als dat van belangen van de economisch zwakMeadows." k e r e n voorop komen te staan. Anders gezegd: de hoogste prioriteit moet worden gegeven aan het uitBreed front b a n n e n van de absolute a r m o e d e — de armoede van hen die geIn 1972 k w a m het verzoek aan dwongen zijn te 'leven' beneden prof. L i n n e m a n nader onderzoek het minimum voor een m e n s w a a r te doen naar de gevolgen van een dig bestaan. Over diverse aspecten verdubbeling van de wereldbevolvan de nieuwe economische orde king. E r w e r d een team gevormd, zal nog meningsverschil kunnen dat op een breed front startte bestaan — maar niet op het punt L i n n e m a n schrijft in de inleiding van de minimumbehoeften voor van het boek: „De materiele baeen menswaardig bestaan: indien sisbehoeften van de mens omvatnu en in de komende decennia de ten op zijn minst vier soorten van middelen aanwezig zijn of zullen behoeften: toereikende voeding, zijn om voor ieder individu een de zorg voor een goede gezondmenswaardig bestaan mogelijk te heid, een redelijke r u i m t e om in maken, dan is elke orde die deze te wonen, en een zekere mate van mogelijkheid niet realiseert, ontoegang tot onderwijs en vorming. menselijk en verwerpelijk." (...) Het werd al spoedig duidelijk, dat een gedetailleerde studie w a a r i n al deze zaken worden geHet rapport doelt hier dus duidekwantificeerd en de onderlinge lijk op een mentaliteitsverandesamenhangen op v e r a n t w o o r d e ring in de rijke landen. In het wijze in één groot model worden boek wordt echter niet verteld weergegeven zeer veel j a r e n van hoe men die zou moeten b e w e r k onderzoek zou vergen." stelligen. Daar de middelen en de beschikL i n n e m a n : „Eerlijk gezegd laten b a r e tijd b e p e r k t waren, besloot w e dat een beetje in het midden. m e n in 1973 om het onderzoek in In mijn voorwoord heb ik ook getwee delen te splitsen: een algezegd dat we niet p r e t e n d e r e n alle m e n e studie op breed front, m a a r antwoorden op een rijtje te h e b m i n d e r in detail, vervolgens een ben. Het gaat er ook om, hoe de veel verfijnder onderzoek naar lezer zal reageren. Het boek is een één element van het basispakket oproep tot verandering." voor de mens, namelijk voeding. Linneman is nog wel een beetje

sceptisch over de bereidheid van de mens om op korte termijn offers te b r e n g e n ten bate van b e langen op lange termijn. Hij e e looft echter wel, d a t uiteindelijk ideeën toch sterker zullen blijken, dan gevestigde belangen. L i n n e m a n toonde zich d a n ook optimistisch. Waarom is er nu zoveel honger in de wereld? In het r a p p o r t wordt verteld, dat voedsel in de wereld niet naar behoefte \erdeeld wordt, m a a r naar inkomen. Daar het inkomen in de wereld ongelijk verdeeld is, is er dus honger. Omdat een g r o o t ' d e e l van de bevolking i n de a r m e landen zijn b e staan vindt in de landbouw, is vergroting van de agrarische p r o d u k t i e in die landen de enige m e thode om de voedselsituatie dnar te verbeteren. Er is echter altijd een belangente<-enstclling; de landbouwsector in de arme landen is gebaat bij een hoge voedselprijs, de niet-landbouwECctor bij een lage voedselprijs Momenteel vangen de a r m e landen schommelingen in de wereldmarktprijs op en funperen dus als buffer voor do rijke landen. Om de honger te beperken en de voedselproduktio in de a r m e landen te stimuleren, dienen do n j k e landen deze bufferfunctie over te nemen. Voorlopig is voedselhulp onmisbaar om de w e r e l d h o n f e r te bestrijden. Het zwaartepunt van de hongerbestrijding zal in de a r m e landen zelf m o e t e n liggen, w a a r bij aandacht voor de armste b e volkingsgroepen van centraal b e lang is.

Discussie Op de discussie-bijeenkomst, die afgelopen maandag is de ur-zaal was georganiseerd door uitgever Het Spectrum, w e r d ook het woord gevoerd door de voorzitter van de Club van Rome, dr. A u r e lio Peccei, die toevallig in Nederland was en nog tijdens de discussie de VU moest verlaten om zijn vliegtuig te halen. Peccei zei met n a d r u k dat hij het een erg goed boek vond, dat verstaanbaar is voor iedereen. Het zal volgens h e m nog lang d u r e n eer alle problemen opgelost zijn, m a a r deze studie is zeker een stapje op de goede weg. Liimeman zei in een kort betoog.

Wilde dieren In VU-magazine van deze maand schrijft prof. dr. K. H. Voous (bioloog) aanzienlijke bezwaren te hebben tegen de studie van Linneman c.s. Hij zegt, dat voor alle culturele ontwikkelingen van de mens ruimte nodig is, zodat steeds meer natuurlijke milieus vernietiad zullen worden. Hij schr'jft: "In de opzet van de berekeningen (van Linneman, G. H.) bestaan wilde planten en wilde dieren niet." Voous vraagt zich af, of de aarde wel alleen voor de bewoning van de mens gemaakt en bedoeld is. Hij memoreert, dat bij de zondvloed God niet alleen de mens, maar ook de (wilde) dieren redde: „Klaarblijkelijk waren in die tijd de wilde dieren bij God en mensen geen quantité négligeable, zoals nu bij de maximale wereldvoedselberekening." Wilde dieren vragen volgens Voous in niet mindere mate ruimte voor hun bestaan als mensen Zij kunnen niet worden afgescheept met stukjes voor landbouw of veeteelt ongeschikte marginale aebieden. Volgens Voous laat Linneman alle andere schepselen Gods uit de reddingsboot vallen, terwijl hij wel zegt tégen die „redding sboottheorie" te zijn. Voous vindt het meer dan duidelijk dat de bevolkingsgroei van de mens moet stoppen. Prof. Linneman schrijft in een reactie in het zelfde nummer van VU-magazine, dat de bevolkingstoename een gegeven is, waarvoor men zijn ogen niet mag sluiten. Hij becijfert, dat m zijn theorie altijd nog 70% van het aardoppervlak over zal zijn voor wilde dieren en planten. Linneman geeft overiaens toe. dat wilde dieren en planten inderdaad behandeld zijn als een quantité négligeable, al zou hij in een situatie van voedselschaarste mens en dier niet over één kam loillen scheren. Linneman ziet overal in de natuur harmonie èn conflict: zo zal er ook tussen de mens en de „overige" natuur steeds sprake zijn van een conflict. Hij schrijft: ..Als de rijke wereld niet of nauwelijks een stapie terug wil doen ter wille van talloze medemensen die in armnede en honner leven, zal zij dat dan wel doen ter wille van de wilde dieren en planten?"

dat de ongelijkheid in de wereld bet werk van niensen is. en dat dus de mensen verantwoordelijk zijn Zi] moeten er iets aan veranderen. Hij stelde nog eens. dat het te^m bij zijn berekeningen gestreefd had naar het minimaliseren van het menselijk lijden en niet n a a r het maximaliseren van het wereldinkomen. In de discussie, die zich hierna ontspon, werden enkele kritische geluiden gehoord Zo werd er opgemerkt, dat in de hele studie de ecologie er nogal bekaaid afkomt. L i n n e m a n gaf de vragensteller gedeeltelijk gelijk. Hij vond dat het vraagstuk van de ecologie zeer zeker niet op de achtergrond mag worden geschoven, en dat er in de toekomst r u i m e aandacht aan geschonken moet worden. Men vroeg zich ook af. of er in het rijke westen wel de bereidheid zal. bestaan om een stap terug te doen. L i n n e m a n hoopt d a t dit gebeurt. Hij blijft geloven in de v e r a n d e r baarheid in het menselijk gedrag: „Als ik dat niet geloofde, dan was de hele studie overbodig en zaten we hier niet," aldus de hoogleraar. Een mentaliteitsverandering moet echter wel spoedig komen. Dat blijkt ook als w e de laatste p a a r regels van het boek bekijken: ,.Het antwoord op de vraag 'wat k u n n e n wij n u doen?' is danook gewoon: begin nu met de eerste stappen. Het gaat om de toekomst van alle mensen, en hoeveel m e n sen de toekomstige wereldbevol(Hjpg ook :za]£ ^elteji i-}-(allf,mensen tellen." " - ^ w, , I c

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen