Ad Valvas 2006-2007 - pagina 27

flP VALVAS 7 SEPTEMBER 2006

O N D E R W I J S / W E T E N S C H A P

Hoogleraar onderwijskunde Monique Volman:

'De klok terugdraaien helpt niet'

PAGINA 7

> Weetjes

De huidige golf van kritiek op het onderwijs begrijpt Volman wel. 'Maar terug naar vroeger is nooit een goede oplossing.' In haar oratie over de veranderende rol van docenten pleit zij voor authentiek leren. TEKST: WELMOED VISSER FOTO: CHRISTIAAN KROUWELS

Marokko

Terwijl Marokko openstaat voor nieuwe ontwikkelingen, gooit Nederland de grenzen dicht. Dat concluderen historicus Wantje Fritschy en taalwetenschapper Petra Bos, samenstellers van de bundel Morocco and the Netherlands. In Marokko is het sleutelwoord verandering. De positie van de vrouw verbetert dankzij aanpassingen in het familierecht. De Berbertalen krijgen officieel erkenning naast het Arabisch. De staat verkoopt grond die van oudsher toebehoort aan moskeeën. Op korte termijn gaat het godsdienstonderwijs veranderen en komt het accent te liggen op de vergelijking van godsdiensten. Ook Marokkaanse jongeren in Nederland veranderen volop. Zij doen mee aan de Nederlandse samenleving, maar oriënteren zich tegelijk op de normen en waarden van de islam. Dat komt doorgaans niet voort uit een hang naar fundamentalisme, maar getuigt van worsteling met hun identiteit. (PB)

Verpleegkundigen

Monique Volman: 'Authentiek leren vereist van leerling én docent een actieve inbreng' 'Ons onderwijs is in een permanente bouwput veranderd', schreef filosoof Ad Verbrugge dit voorjaar bij de oprichting van de Vereniging Beter Onderwijs Nederland. Ook Volkskrantjoumalist Martin Sommer, en N/?C-columnist Leo Prick schrijven bijna wekelijks over de misstanden in het onderwijs. Hun klachten: kinderen leren nauwelijks meer spellen en rekenen omdat de juf dat zelf ook niet kan. Hoogleraar onderwijskunde Monique Volman kan de kritiek wel plaatsen: "Scholen lopen tegen grote problemen aan: leerlingen zijn moeilijker te motiveren dan vroeger en het beroep leraar heeft een negatief imago gekregen, waardoor steeds minder studenten voor het vak kiezen. In veel landen hebben leraren en onderwijzers een hogere status. Daar is de pabo vaak een universitaire opleiding. Natuurlijk zou dat voor Nederland ook goed zijn, maar dat zou ook het lerarentekort weer vergroten."

Geëxperitnenteer De discussie over onderwijsvernieuwingen raakte dit jaar behoorlijk gepolariseerd. Hoogleraar onderwijskunde Greetje van der Werf (Rijksuniversiteit Groningen) gooide de knuppel in het hoenderhok met haar oratie waarin ze stelt dat elk wetenschappelijk bewijs ontbreekt voor onderwijsvernieuwingen als het studiehuis en dat die daarom zo snel mogelijk moeten worden teruggedraaid. Ze was de eerste onderwijskundige die zich openlijk aansloot bij opinieleiders als Sommer, Prick en Verbrugge. Deze groep van critici is uitgesproken tegen het 'geëxperimenteer op leerlingen' (Sommers) en wil terug naar het oude onderwijssysteem: vakdocenten die klassikaal hun kennis overbrengen. Volman is het beslist niet met hen eens: "Teruggaan naar vroeger is nooit een goede oplossing. Je kunt kinderen niet opzadelen met een onderwijssysteem uit de jaren vijftig. Van der Werf heeft gelijk dat er nog weinig onderzoek is gedaan naar vormen van het nieuwe leren, maar van het oude systeem weet je zeker dat het voor grote groepen kinderen niet werkt. Daar is wel veel onderzoek naar." Hoe moet het dan wel? Goed onderwijs is volgens Volman altijd een mengvorm van klassikale kennisoverdracht, zelfstandig werken

en samenwerken met anderen. Het is gericht op kennis én vaardigheden, niet op een van beide. En het belangrijkste is dat de leerstof betekenis krijgt voor de leerlingen. Daarvoor is het nodig dat ze zich bezighouden met vragen die voor hen leven. 'Authentiek leren' noemt Volman dat. "Goede docenten wisten ook vroeger hun liefde voor het vak zo over te brengen dat de stof ging leven. Zelf dreigde ik af te haken bij wiskunde, maar ik kreeg een docent die ons zelf liet ervaren wat voor problemen je kunt oplossen met die saaie formules. Daardoor heb ik toch wiskunde in mijn vakkenpakket gehouden."

Vrolijke school Volman signaleert veel misverstanden over authentiek Ieren. "Het is heel nadrukkelijk iets anders dan leren waar je zin in hebt." Het betekent ook niet dat docenten een opdracht geven en dan kunnen wachten tot leerlingen met een eindproduct terugkomen, zoals Volman dat laatst zag bij haar dochter in groep zes die een werkstuk moest maken. "Ze had alleen een einddatum waarop het klaar moest zijn, verder geen enkele begeleiding. Authentiek leren vereist van leerling én docent een actieve inbreng." Maar pubers hebben daar toch helemaal geen zin in? Daarin zit 'm nu juist de uitdaging voor de docent, vindt Volman. Met een goede aanpak zijn ook deze jongeren te enthousiasmeren. Ze komt met voorbeelden van scholen waar zij onderzoek doet: op een

Wie is Volman? Pedagoog Monique Volman (46) sprak in juni haar oratie uit over de rol van docenten in leeigemeenschappen. Als hoogleraar onderwijskunde bü het Onderwijscentrum van de VU bezet ze een van de vier De Beauvoir-leerstoelen in Nederland. Deze zijn ingesteld om vrouwen de mogelijkheid te geven om hoogleraar te worden. Volman studeerde aan de VU, promoveerde in 1994 aan het Kohnstamm-instiuut en werkt sinds 1997 weer bij de VU als hoofddocent onderwijskunde. In 2002-2003 schreef ze columns voor M Valvas.

vmbo in Hoorn organiseerden de leerlingen onder begeleiding van docenten af en toe een koffieochtend voor ouderen. "Het is geweldig om te zien hoe verantwoordelijk de leerlingen zich voelen en wat ze daardoor leren. Ze laten soms ineens dingen zien die hen in de klas niet goed af gaan. Een Marokkaans meisje dat veel moeite heeft met lezen, zat daar vol overgave een oude mevrouw voor te lezen!" Een ander project waar het Onderwijscentrum bij betrokken is, heet 'De vrolijke school': leerlingen van het Ignatius-gymnasium in Amsterdam draaien mee in wetenschappelijk onderzoek. "Ze hebben data verzameld en geanalyseerd voor een onderzoek naar chattaal."

Vmbo-leraren Authentiek leren is effectiever omdat het aansluit bij de manier waarop mensen kennis opslaan. "Mensen plaatsen nieuwe informatie altijd in de context van kennis die ze al hebben. In het traditionele onderwijs wordt van leerlingen verwacht dat ze losse feiten en formules inprenten, zonder dat die betekenis voor hen hebben. Dat soort kennis ben je vaak snel weer vergeten", aldus Volman. "Toch ontkom je er in geen enkel systeem aan dat je bepaalde basisdingen gewoon uit het hoofd moet leren, maar daarbij is het wel belangrijk dat leerlingen begrijpen waarom dat nuttig is." De rol van de leraar is in de hele discussie over het nieuwe leren in een vreemd daglicht komen te staan, vindt Volman. "Veel voorstanders van het nieuwe leren suggereren dat docenten zich terughoudend moeten opstellen en moeten afwachten tot leerlingen aangeven dat ze aan een nieuwe stap toe zijn. Tegenstanders willen terug naar de leraar die zijn kennis over de leerling uitstort." Geen van beide beelden doet recht aan wat een goede docent zou moeten doen: leerlingen uitdagen om zich binnen hun capaciteiten verder te ontwikkelen. "Dat is heel creatief werk, waarvoor veel liefde voor het vak nodig is." Volman gaat met vmbo-leraren nieuwe onderwijsprojecten opzetten en evalueren. "Veel leraren hebben het gevoel dat wetenschappers en beleidsmakers allerlei dingen bedenken waar ze in de praktijk weinig aan hebben. Onderzoek en uitvoering zijn al veel te lang gescheiden werelden geweest."

Verpleegkundigen voeren wel eens medische handelingen op eigen initiatief uit zonder dat ze daarvoor opdracht hebben gekregen van een arts. Dat blijkt uit onderzoek van Jolanda de Bie die 8 september hierop promoveert. Tussen de 17 en 53 procent van de Nederlandse verpleegkundigen in ziekenhuizen en tussen de drie en dertien procent van de thuiszorgmedewerkers doet meer dan feitelijk mag. De Bie onderzocht de zogenaamde voorbehouden handelingen in verschillende sectoren van de Nederlandse gezondheidszorg. Dit zijn handelingen die alleen door of in opdracht van een arts uitgevoerd mogen worden. Diegene die de opdracht krijgt, mag deze handeling alleen uitvoeren wanneer hij of zij bekwaam is om die uit te voeren. (FB)

Wilsbekwaamheid Bij ernstige vormen van dementie verliezen mensen het vermogen om voor zichzelf te beslissen. Toch zijn lang niet alle dementerenden wilsonbekwaam. Promovenda Astrid Vellinga ontwierp een methode om te inventariseren of iemand nog in staat is om over zijn eigen medische behandeling te beslissen. De beoordeling of iemand dat kan, ligt nu bij de arts. Dat is een moeilijke beslissing, die veel artsen vermijden door op het oordeel van de familie af te gaan. Dementerenden worden daardoor volgens Vellinga soms onnodig niet serieus genomen. Ze probeerde dit proces te objectiveren door een lijst met criteria aan te leggen, die meten of iemand begrijpt wat hij mankeert, wat de verschillende behandelingen zijn en de mogelijke consequenties van deze behandelingen. De score op de test bepaalt of iemand wilsbekwaam is. (WV)

Overtredingen De overheid houdt zich regelmatig niet aan de wet. Dat blijkt uit onderzoek van hoogleraar integriteit van bestuur Leo Huberts en bestuurskundige André van Montfort. Samen met hun Britse collega Alan Doig publiceerden zij het boek Is Government Setting a Good Example} Lang niet altijd geeft de overheid het goede voorbeeld, zo blijkt uit de studie. Op alle niveaus wordt de wet regelmatig overtreden. De oorzaak daarvan is vooral de complexiteit van wet- en regelgeving. Maar soms gebeurt het ook moedwillig. Het opsporen van overtredingen door de overheid heeft ten onrechte veel minder prioriteit dan het opsporen van overtredingen bij de politie of het Openbaar Ministerie, zo stellen de onderzoekers. (WV)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen