De Vrije Universiteit en Zuid-Afrika 1880-2005 ([Deel 1]) - pagina 316

BROEDERTWIST

realisering van het Afrikaner nationaal ideaal. Eén op de drie Afrikaners bleven alle jaren Smuts trouw, terwijl de grote meerderheid van de overigen vroeger of later Malan volgde op de weg van de parlementaire democratie. Niet alle Afrikaner nationalisten waren als de toneelspeelster Anna Neethling-Pohl, die naïef en onnozel zich liet verblinden door het schouwspel van een door haar bijgewone nazi-parade in Berlijn in 1938. 78 Petronella van Heerden reageerde heel anders op wat zij in Wenen hoorde en zag en deed al haar best de Kaapse nationalisten wakker te schudden. 7 9 Ook in overtuigd calvinistische kring werd, zoals Stoker eerlijk aan Vollenhoven opbiechtte, verschillend gedacht over de Ossewabrandwag. Hoeveel kritiek veel Afrikaner calvinisten ook hadden op de 'parlementêre en kapitalisties-liberale Demokrasie met sy verrotte partystelsel', en zij het liberalisme onaanvaardbaar achtten, het nationaalsocialisme met zijn 'naturalistiese rasse-teorie' en 'totalitêre staat ... [en] universalistiese Staatsmitologie ... toegespits op die irrasionele lewensinstinkte van die massa' oordeelden zij ook niet aanvaardbaar. 80 Velen van hen bleven dan ook de H N P en het parlementair-democratisch stelsel trouw. 81 Vanuit Bloemfontein waarschuwde Herman Strauss voor het nationaal-socialisme en smaalde: 'Orde-reseppe, een ryker en soeter as die ander, word geloof en geprys. Die klokke van die ordemark galm luid en die orde-pryse word in bloed verreken: alles kontant vooruit! Maar moeders en kinders rouklaag oor die sonde-oue doodsorde - onherroepelik!' 82 Ook in Potchefstroom, hoewel dat een OB-nest was zoals de dichter A. Roland Holst in 1946 constateerde, 83 klonken al in de jaren '30 waarschuwingen tegen het nationaal-socialisme. Door mensen als de docent Duits aan PUK, H . G . Schulze, door L. J. du Plessis en J.D. du Toit. 84 Onvoldoende kennelijk om het nationaal-socialistische karakter van de Ossewabrandwag vanaf 1941 alom te laten herkennen - trouwens, Du Plessis bleef desondanks lid ervan. Ook toen hielpen waarschuwingen niet. De oudtestamenticus S. du Toit bijvoorbeeld, een zoon van Totius en tijdig teruggekeerd van zijn promotieonderzoek te Leiden in 1939, kritiseerde de OB om haar te geringe democratische gehalte. Het echte calvinisme is democratisch, stelde hij in een artikel uit 1942 onder de kenmerkende kuyperiaanse titel 'Calvinisme: oorsprong en waarborg van ons konstitusionale vryhede'. Hij verwees naar het karakter van de gereformeerde kerkinrichting en de

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen