De Vrije Universiteit en Zuid-Afrika 1880-2005 ([Deel 1]) - pagina 135

A P A R T H EI D

parlement was een van de duidelijkste opponenten van de gewetensclausule was dr. N.J. van der Merwe, een tot de politiek toegetreden n g K-theoloog die in 1 9 2 1 aan de v u was gepromoveerd. Eén van zijn stellingen was toen: 'In Zuid-Afrika dient ten spoedigste een Universiteit op Calvinistischen grondslag te worden gesticht'. 56 Het duurde overigens tot maart 1933, dat p u k zich wettelijk p u k vir c h o mocht noemen, wat tevens erkenning van het personeelsbeleid inhield. 57 De cNO-gedachte bleef dus. Steeds weer waren er voorstanders die het beginsel lieten opklinken. Veel later, in de hoogtij van de apartheidspolitiek, werd 'christelik-nasionaal' een van de termen waarmee de Nationale Partij haar beleid typeerde. Tegen die achtergrond hebben enkele historici toen de geschiedenis van de beweging voor c n o aangewezen als de ideologische bakermat en voorfase van de rassenscheiding; en passant werden daarbij Nederland en in het bijzonder het neocalvinisme medeplichtig gesteld. 58 Een nadere kennismaking met het gedachtegoed van c n o lijkt dus gewenst. Jan Kamp was indertijd een van de bekendste propagandisten voor c N o . Voor hem was het CNo-beginsel even belangrijk als eenvoudig: 'De vrije school met Gouvernements-Subsidie is het eenige redmiddel voor heel Zuid-Afrika', schreef hij begin 1 9 0 6 . Kamp was sinds kort docent aan de Litterarische afdeling van de Theologische School, die in 1905 van Burgersdorp naar Potchefstroom verhuisd was. Hij moest met pijn in het hart constateren, dat de kerkelijke en politieke leiders in de Vrijstaat c n o feitelijk hadden opgegeven door in 1905 een overeenkomst met de overheid te sluiten en daarbij de vrijheid hadden ingeruild voor subsidie. In de Transvaal was de zaak nog open, maar ook daar spraken velen van overgave. Geheel in strijd met de aard van c n o , aldus Kamp. De ouders hebben van Godswege gezag en zeggenschap over hun kinderen en dus ook over hun onderwijs. De overheid kan op zijn best onderwijs geven waarvan 'heele en halve Schriftgeleerden' hebben vastgesteld dat het een 'als bruikbaren godsdienst' is - een 'Staatsgodsdienst' dus, 'of, zooals zijn voorstanders zelf hem bestempelen, "een godsdienst boven geloofsverdeeldheid" \ 59 Zij kan ook nooit de kinderen een ware nationale opvoeding geven: 'Hollandsch-Afrikaansche, Engelsche, en wie weet wat nog meer kinders, zitten daar saam op de schoolbanken, om ook saam hun nationaal besef en karakter te laten vormen: vandaag door een Afrikaner onderwij-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen