1906-1907 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 134

120 uniform in their operation, and that they cannot be disregarded with impunity." (Modge). Van de wereld der zichtbare dingen zegt J. Woltjer, i) dat 't ,niet zijn de goddelijke ideeën zelve, maar uitdrukking, realiseering van die ideeën", en om de verhouding van God en de wereld duidelijk voortestellen, vergelijkt hij dit met een werk van den menschelijken geest, 't Zijn de gedachten, daarin uitgedrukt, maar niet de gedachten zelve. 't Pantheisme, niet 't Theisme wordt door deze beweringen van Oswald, Lewin e. a. weerlegd. De eisch, door hen gesteld, is onredelijk. Aan een mensehelijk kunstwerk gesteld, zou ze moeten luiden: ,een woning overal en voor iedereen bewoonbaar; een drama in eiken zin het volledig karakter van den held uitdrukkende; een sonate, in elke octaaf de volledige harmonie bevattend. Gesteld, 't ware zoo... 't Leven niet anders dan doelmatig ageerende, ook op de vreemde van nature haar niet eigen stoifen, zou dan de strijd gestreden zijn of zou dan niet evengoed de stelling verdedigd kunnen worden, zooals thans van Empedocles' dagen af gedaan is, dat 't van zelf spreekt dat het doelmatige de overhand heeft behouden, omdat het ondoelmatige onbestaanbaar is. Met hetzelfde recht als nu zou men zeggen, dat 't noodwendig zoo moet zijn. 't Geval is denkbeeldig, en 't behoort tot 't moeilijkste te zeggen, wat een ander dan zou denken, doch er is grond voor deze meening. Niet lang is de tijd achter ons, dat men meende dat 't leven noodzakelijk gebonden was aan Oj. Door de ontdekking der anaërobe bacteriën echter bleek 't eindelijk, dat ook leven mogelijk was zonder vrije O2 en dus het leven, in abstracto genomen, niet noodzakelijk daaraan gebonden. Doch stel de absolute doelmatigheid door de geheele natuur — een Pantheisme, overal in 't groote en in 't kleine, 't één en 't zelfde e n . . . de onnaspeurlijke rijkdom der gedachten van thans ware veranderd in een armoede ; en de harmonie, de grondslag van het geheel, zou zijn als een onuitgewerkt plan, als een idéé, op zichzelf groot, doch niet tot ontwikkeling gekomen . . . . een enkele strophe zouden we nog slechts beluisteren in het lied der 1) J. Woltjer, Ideëel en reeël.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen