1906-1907 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 140

126 De beteekenis van het begrip doel, door Reimarus daaraan gegeven, wordt thans door geen geleerde van naam meer verdedigd, en daarom treft het grof gesehut van Haeckel de teleologie onzer dagen niet. Vooral sedert Cuvier en Muller wordt door de teleologen doel en plan onderscheiden. Er is, zooals Janet zegt: ,un finalité d'usage OU d'appropriation" en ,un finalité du plan." Beide vormen van finaliteit hebben dit gemeen, dat de oorzaak is te zoeken in 't ,idée van het geheel" en aldus is de eigenlijke oorzaak een intellectueele, een psychische en geen physische. In de anorganische wereld komt 't begrip plan of orde meer op den voorgrond, al is 't begrip doel niet uittesluiten; omgekeerd treedt in 't organisme 't doel sterker te voorschijn, al kan men 't begrip plan niet wegdenken: »Tout être organise forme un ensemble, un système clos, dont les parties se correspondent mutuellement et coneourent a une même action definitive par une reaction réciproque." (Cuvier). Men spreekt wel van „eeuwige, ijzeren, groote natuurkrachten" doch met een enkel voorbeeld uit vele, is aantetoonen dat ze toch niet zoo onbuigzaam zijn als wel aangenomen wordt. Want indien b.v. het water aan dezelfde wetten gehoorzaamde als alle stofPen, ware 't met het leven op aarde slecht gesteld. Daarom is voor 't water van 0—4 C. een andere regel gesteld, en in zooverre is dit een bewijs, dat geen mechanische noodwendigheid heerscht, maar een finale, een logische, 't Is niet een tasten in den blinde, maar een wet. Omdat de wereld eerst gedacht is, vóór ze tot aanzijn geroepen is, daarom bestaat deze uitzondering op den regel. Den sterrekundige staat 't vrij alleen op de wetten der beweging te letten, doch dit neemt niet weg, dat men meer ziet dan bewegingen en verschijnselen en dat is de orde; en deze eischt verklaring. „Nous avons en effect obtenu et établi ce résultat a savoir que l'esprit humain exige une cause, non seulement pour expliquer les phénomènes, c'est a dire ce qui tombe sous les sens, mais encore pour expliquer ce qui ne tombe pas sous les sens, a savoir l'ordre des phénomènes. Lorsque l'on dit: ,point de phénomène sans cause," on n'épuise pas la vertu du principe de causalité ; car l'ordre

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen