1947 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 102

96 om d e w a a r n e m e r s op d e verschillende plaatsen op d e hoogte te brengen van elkanders tijdaanwijzingen, ten einde hun klokken te vergelijken en gelijk te zetten. M a a r in dit alles voelt men toch een voorlopig iets. H e t min of meer v a g e besef blijft bij velen, d a t dit alles benadering is van het eigenlijke en dat men van het eigenlijke toch nog ver v a n d a a n is. D a a r gebruikte ik enkele keren het woord, w a a r m e d e ik mijn eigen instelling verraad en dat ik toch niet van plan ben te schrappen : het w o o r d ,,eigenlijk", dat door de positivisten zoveel rtiogelijk in de ban gedaan wordt. H e t kan ook i n d e r d a a d een gevaarlijk woord zijn en men moet zich dan ook telkens rekenschap er van geven of het wel wettig gebruikt wordt, maar het kan toch ook zo goed aangeven, waarover het gaat. E n terwijl dit w o o r d zoveel mogelijk door de positivisten vermeden wordt, gebruiken zij overvloedig een uitdrukking, die men wel het shibboleth van het positivisme of neo-positivisme zou k u n n e n noemen : het al dan niet ,,zin" hebben van een begrip, een voorstelling, een bewering. O o k bij Einstein's a a n g e h a a l d e w o o r d e n komen we deze typische wending tegen : ,,mit der A u s s a g e der Gleichzeitigkeit einen Sinn verbinden zu k ö n n e n " . N u wil ik aanstonds erkennen, dat er van het streven n a a r klaarheid en helderheid door de positivisten een grote bekoring uitgaat en ik kan het begrijpen en aanvoelen, als iemand i ) als motto voor zijn dissertatie een citaat van S t e n d a h l kiest : , j'aimais et j'aime encore les mathématiques pour elles-mêmes, comme n ' a d m e t t a n t pas 1' hypocrisie et Ie vague, mes deux bêtes d' aversion". M a a r tevens vraag ik mij, met vele anderen af, of men niet gevaar loopt door al te moedwillige en kunstmatige beperking de ,,eigenlijke" vragen en moeilijkheden niet meer te zien en toch werkelijk wel echte problemen om te zetten in ,,schijnproblemen", ook alweer zó'n geliefde uitdrukking bij de positivisten. D a n komen me steeds weer d e w o o r d e n van H e r t z in d e gedachte, die, al zijn ze meer dan 50 jaren geleden neergeschreven, nog steeds b e h a r t i g e n s w a a r d zijn : ,,Kein Bedenken, welches überhaupt Eindruck auf unsern Geist macht, kann dadurch erledigt werden, dasz es als metaphysisch bezeichnet wird; jeder denkende Geist hat als solcher Bedürfnisse, welche der Naturforscher metaphysisch zu nennen gewohn ist ". E n dan spreekt H e r t z verder over der in uns erwachende W u n s c h , von dem aüszeren V e r s t a n d n i s s e eines derartigen Gesetzes (het gaat hier om een of andere wet, die ingewikkeld geformuleerd is) zu seinen tieferen u n d eigentlichen Sinn vorzudringen, von dessen V o r h a n d e n s e i n wir überzeugt sind". Z o a l s ik reeds zeide, men vreest d e consequenties, w a n t het posi tivisme is gekomen tot beschouwingen, die voor natuurkundigen verwerpelijk zijn, hetgeen daarom des te merkwaardiger is, o m d a t ^) Dr. S. K. de Groot, L'effet Soret. diss. Amsterdam 1945.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen