1947 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 52

46 moedigheid van dit idee oefende een fascinerende invloed uit op de 18e eeuwse geesten. Zo streefde de Franse Revolutie naar een ordening van de maatschappij op redelijke grondslagen. De filosoof Hegel was er zo over in de wolken, dat hij later schreef: ,,Sinds de zon vast staat aan het firmament en de planeten om haar heen wentelen, heeft de mens nooit zo vast gestaan op zijn hoofd, d.w.z. op zijn rede, en de werkelijkheid gevormd naar de uitspraken van zijn verstand. De revolutie was een schitterende dageraad. In die dagen waren wij allen diep bewogen, en een golf van geestelijk enthousiasme ging over de wereld." In Parijs werd in 1793 een groot feest gehouden ter ere van de godin van de rede. Het begon met een grootse plechtigheid in de Notre Dame, waar Chaumette namens de stad Parijs de feestrede hield. ,,Voor de eerste maal", zo zeide hij, ,,zal in dit gebouw, dat tot nog toe gewijd was aan de gebruiken van het godsdienstig bijgeloof, de sublieme stem der Rede worden gehoord." En zo daverde het verder. Van die dagen der verlichting af tot op onze tijd heeft het rationalistisch denken de ene triumf na det andere gevierd. De wetenschap heeft talloze raadselen der Natuur ontsluierd.. De practische toepassing van wetenschap en logica wrocht in de techniek het ene wonder na het andere. Zij verschafte den mens in steeds toenemende mate de beheersing van de natuurkrachten, en wel tot een graad, die de stoutste dromen van vroegere geslachten verre overtrof. Zo werden steeds diepere lagen van het volk doortrokken van een filosofie, onder welker heerschappij wij allen zijn geboren. 's Mensen geloof in de rede werd zo dikwijls en zo stevig bevestigd, dat het hem nauwelijks mogelijk was te twijfelen aan de wereldomvattende macht van het rationalistisch denken. Zo was de toestand 25 jaar geleden. Sinds dien is er een vreemde verandering in de geesten gekomen, een verandering, die uitgelopen is op een algemene revolutie tegen de Rede. W a t de grootste trots was van het vorige geslacht, werd nu aan de verachting prijsgegeven. In plaats van de rede te vereren gingen zeer velen er nu toe over alles te verheerlijken wat onredelijk is, ja, wat tegen de rede ingaat, het irrationale, het instinctieve, hetgeen uit de diepte opbruist. Bloed, mythe, ras, natie, dat werden de voornaamste politieke wachtwoorden. Deze begrippen zouden leiding geven bij de ontwikkeling van nieuwe sociale en politieke stelsels. Openlijk werd het geloof geproclameerd in de irrationale krachten van het gevoel, in opwellingen die vroeger algemeen werden beschouwd als vooroordelen en wanbegrippen. Het Europa van de dertiger jaren beschouwde deze opstand tegen de rede met verbazing, vermengd met sympathie. Overal zag men de deserteurs uit het leger van de rede overlopen naar de opstandelingen tegen de rede. Begrippen als algemene vooruitgang, vrijheid en menselijkheid, redelijkheid en democratie, de waarde van

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen