1947 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 66

60 dictio in terminis. Keren wij tenslotte terug tot het moderne politieke irrationalisme, dan geloof ik, dat wij dit verschijnsel niet als een eendagsvliegje moeten beschouwen. Mij dunkt, dat het geheel ligt in de lijn van de geestelijke ontwikkelingsgang van de laatste halve eeuw, zoals de Franse revolutie geheel lag in de lijn van het rationalisme der Verlichting. De vraag is nu, of de politieke irrationalisten gelijk hebben met hun mening, dat de rationalistisch-democratische maatschappij gedoemd is onder te gaan en plaats te maken voor een samenleving, waarin mythe, instinct, ras en staat de leiding hebben. Deze vraag heeft wel degelijk zin, ondanks de militaire nederlaag. W a n t een ideologie sneuvelt niet op het slagveld. Toch geloof ik, dat de vraag ontkennend moet beantwoord worden. W a n t al is de strekking van heel mijn betoog, dat inderdaad irrationale elementen een belangrijke rol spelen in de. geschiedenis, ja zelfs in de wetenschap, toch blijft de rede het grote geschenk van den Schepper aan den mens, dat hem onderscheidt boven het dier. Ook de historie leert ons, dat geen samenleving bestaan kan zonder dat de rede een belangrijk woord meespreekt. Verder moeten yij de vraag stellen of dan de irrationale elementen in de moderne wetenschap een abdicatie van de rede betekenen. Het antwoord kan slechts luiden : geen sprake van. Zelfs die onderzoekers, die niet ophouden te wijzen op het belang van het irrationale. zijn in de grond der zaak zelf nuchtere rationalisten, d.w.z. hun logische functie beheerst hun wetenschappelijk denken; zij kunnen ook het irrationale slechts benaderen met behulp van hun ratio; alleen, men heeft nu geleerd dat er belangrijke gebieden zijn, waar de rede niet de leiding heeft. Binnen haar eigen grenzen zal de rede echter voortgaan te werken met haar rationalistische wetten en formules en de ene overwinning na de andere kunnen vieren. De wetenschap en de filosofie zullen die grenzen, die thans nog vaag zijn, steeds nauwkeuriger moeten bepalen. Z o zal dan de opstand tegen de rede tenslotte moeten leiden tot een soort synthese tussen rationaal en irrationaal, waarbij aan iedere kennisbron, aan elke functie van het menselijk bestaan de souvereiniteit in eigen kring wordt toegewezen. Zo zullen het rationale en het irrationale moeten worden samengebundeld tot een hogere eenheid, waarin zij elkander steunen en aanvullen. De koele ratio heeft nodig verwarmd te worden door de gloed van het irrationale; en het irrationale geraakt op dwaalwegen als het zich niet wil laten leiden door het licht van de rede. En als Christelijke natuuronderzoekers geloven wij, dat beide gezien moeten worden sub specie aeternitatis.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen