1947 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 60

54 juistheid. Maar sedert Planck weten wij, dat er een ondeelbare eenheid van werking is en dat bij gegeven frequentie de energie van een deeltje slechts met een heel aantal eenheden kan toe- of afnemen. Wij moeten ons dus tegenwoordig afvragen of de natuur wel ooit anders werkt dan met sprongen. Het licht gedraagt zich nu eens als golven, dan weer als deeltjes, die de lichtenergie m eindige hoeveelheden met zich meedragen, d.w.z. op de vragen, die wij de natuur in het experiment stellen, antwoordt zij nu eens in de taal van de undulatie-theorie van Huygens, dan weer in de taal van de emissietheorie van Newton, en wij kunnen er geen touw meer aan vastknopen. Bij de beweging van die oneindig kleine deeltjes met niet-oneindig kleine energie, treedt nu het hoogst irrationale onzekerheidsbeginsel van Heisenberg in werking. Dit zegt, dat, wanneer wij uit devergelijkingen, die de beweging der deeltjes beschrijven, de ene grootheid oplossen, de andere onbekende grootheid daardoor onberekenbaar wordt; zodat wij slechts of de plaats öf de snelheid van een deeltje nauwkeurig kunnen kennen. De quantumtheorie vereist met noodzakelijkheid, zo zegt Kramers, dat men het aloude deterministische beschrijvingsideaal opgeeft. De onzekerheidsrelaties van Heisenberg inpliceren, dat men de traditionele voorstelling van een objectief gebeuren in de natuur moet opgeven! Niet alleen zijn de natuurwetten slechts waarschijnlijkheidswetten, maar de situatie zelve heeft steeds een element van onbepaaldheid in zich. De natuur is dus niet objectief, zo gaat Kramers verder, zij is subjectief. Echter niet in dien zin, dat zij is zoals het subject haar denkt; maar in dezen zin, dat de natuur slechts is, in zoverre het experimenterend subject iets omtrent haar vastlegt. Het wonder van deze hoogst irrationale quantumtheorie ligt in de enorme mate, waarin zij de verschijnselen inderdaad beheerst. Kant sprak van ,,das Ding an sich". Het voornaamste dat hij er van zeide was : Ie. dat het bestaat en 2e. dat het onkenbaar is. Wij kunnen slechts kennis nemen van wat onze zintuigen waarnemen, en mei onze denkcategorieën gaan we dan die waarnemingen interpreteren. Tot das Ding an sich komen we daarbij nooit. W a s dit voor het rationalistisch determinisme reeds een zware slag, v.raarvan het zich nooit hersteld heeft, de moderne natuurfilosofie gaat nog veel verder : das Ding an sich verdwijnt uit de gezichtskring. Immers : ,,de natuur is slechts in zoverre het experimenterend subject iets omtrent haar vastlegt". Zie je wel, zou Hegel zeggen : ik heb het altijd wel gezegd : denken is zijn en zijn is gedacht worden. En zo komt het uiterst irrationale tenslotte uit bij den meest extremen rationalist. Keren wij terug tot de fysica. Had nu met de quantummechanica de klassieke theorie afgedaan, men kon er vrede mee hebben; dan zat er tenminste nog methode in de dwaasheid, om met Hamlet te spreken. Maar men verklaart het ene verschijnsel klassiek, het andere quantummechanisch. In een telescoop condenseren wij bijv. het licht

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen