1947 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 63

57 dische meetkunden. In de filosofie had de invasie van het irrationale veel vroeger plaats. Kait's Kritiek der Reinen V e r n u n f t m a a k t e een eind aan het geloof in de almacht van de rede. D e filosofen na Kant maken het steeds duidelijker, dat; de rede slechts een speciale functie is van het m.enselijk denken, en d a t n a a s t de ratio andere factoren werkzaam zijn om onze wereldbeschouwing te vormen. D e mythe, de natuurlijke driften, het instinct, het gevoel, de wil, kregen hun vaste plaats in de filosofie. W e l i s w a a r w e r d aan de O p e n b a r i n g als kennisbron een afzonderlijke plaats ontzegd, maar het w a s dan toch gedaan met de alleenheerschappij der rede. In de 20e eeuw is d e irrationale filosofie nog eens opnieuw vlees en bloed geworden in d e figuur van Bexgson. V o o r hem is niet de redelijke kennis de voornaamste bron van het menselijk bestaan, maar het élan vital, dat in alle levensuitingen zich vorm geeft, s' Menschen meest waardevolle kennis komt niet voort uit de rede, maar uit de intuitie, d.i. uit een onmiddellijk weten, dat niet verbonden is met of onderworpen aan logische r e d e nering. Vitalisme, intuitionisme, dynanisme, dat zijn de moderne filosofische theorieën. D e drijf- en stootkrachten van het leven, en niet redelijke kennis, zijn d e belangrijkste dingen, w a a r a a n alle andere ondergeschikt zijn. Ludwig Klages driift de verwerping van alle intellectualisme zó ver, dat hij kortweg verklaart, dat de rede de vijand is van d e ziel. , . W a t is de r e d e ? " v r a a g t hij, en hij geeft zelf het antwoord • ,,de rede is niets, zij is het afgetrokkene, het abstracte. W a a r wij mee te doen hebben is juist het onoplosbare raadsel van het leven. D e rede heeft op d e wereld de last gelegd van het kruis, w a a r a a n de ziel, d.i. het leven, is gekruisigd." D e richtingsverandering in de filosofie gaat gepaard met een soortgelijke omwenteling in de psychologie. D e moderne psychologen ontkennen unaniem, dat *s mensen gedachten, woorden en daden in de eerste plaats bepaald worden door de rede. F r e u d en Jung hebben aangetoond, dat irrationale invloeden een zeer grote rol spelen in ons bewuste en vooral in het onbewuste denken, en dat sterke k r a c h ten opwellen uit de diepten van het onbewuste, om geheel ons h a n delen te beïnvloeden. Primitieve instincten en archetypen beslissen over de bewegingen van onze psyche; en slechts zelden kunnen de rationalistische denkwijzen van ons bewust verstand de spankrachten van het impulsieve onderbewustzijn in b e d w a n g houden. Z o heeft de psycho-analyse ons de weg getoond, w a a r l a n g s steeds een kracht werkt op ons denken en doen, die vreemd is a a n de rede; een kracht, die wel niet met uitsluiting van het verstand, maar dan toch in belangrijke mate de beslissingen in ons leven treft; ja, dikwijls neemt die vreemde, onbewuste macht het besluit zonder het verstand te raadplegen en laat het dan aan het verstand over, om achteraf w e r kelijke of schijnmotieven voor het besluit te vinden. In dicht- en romankunst kwam, evenals in de filosofie, de reactie

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen