1947 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 58

52 van natuurwetten verloren gegaan. Zelfs de hooggeroemde en fundamentele causaliteitswet is voor de storm van deze crisis niet immuun gebleken; zodat we tot op zekere hoogte, met Planck, kunnen spreken van een causaliteitscrisis in de moderne fysica. Reeds Ernst Mach drukte zijn twijfel uit aan de algehele toepasbaarheid van de rede op het gebied van de natuurkunde ,,Wanneer de denken", zo zegt hij, ,,dat we er in geslaagd zijn een proces te begrijpen, dan is in werkelijkheid dit gebeurd, dat we nieuwe onbegrijpelijkheden hebben herleid tot oude en reeds bekende onbegrijpelijkheden". Het aantal van deze onbegrijpelijkheden wordt hoe langer hoe groter. De voorbeelden liggen voor het grijpen. Ik kan er slechts enkele noemen, en zelfs die enkele slechts vluchtig aanduiden. Laplace meende, dat hij de theorie van het ontstaan van het zonnestelsel in kannen en kruiken had. W e l is zijn theorie van de vele, die er thans in omloop zijn, nog de beste; maar zij kan niettemin niet alle feiten verklaren, ja schijnt zelfs met sommige feiten in strijd te zijn. De feiten zijn te gecompliceerd, men wanhoopt aan het vinden van een volkomen sluitende theorie. Een ster werd vroeger eenvoudig beschouwd als een stralende bol van brandende gassen, langzaam afkoelend en de spectraalreeks doorlopend van de hete B-sterren tot de nog slechts roodgloeiende M-sterren en dan verder tot de onzichtbare uitgedoofde hemellichamen. Sedert Emden, Eddington, Milne e.a. weten we dat de natuur oneindig veel gecompliceerder is. Wij hebben een differentiaal vergelijking, die oneindig veel oplossingen toelaat. Elke integraalkromme geeft een complete ontwikkelingsmogelijkheid van een ster. Volgens welk beginsel kiest de natuur sommige integraalkrommen om die te volgen, terwijl ze de andere ongebruikt laat? Vroeger dacht men, dat alle hemellichamen bewogen precies volgens de klok, langs banen, die men berekenen kon, eens en voor altijd. Volgens de tegenwoordige theoretici ondergaat het heelal een steeds voortdurende en voor ons onbegrijpelijke verandering. Het zet uit en krimt in, evenals het menselijk hart, een diastole en een systole, of wil men : het ademt in en uit, zonder dat we in staat zijn te zeggen volgens welke wet of door welke oorzaak. Het heelal is onbegrensd en toch eindig, maar wie in de richting van een bepaalde spiraalnevel in een rechte lijn steeds verder gaat, komt na een eindige tijd in zijn uitgangspunt terug. Hoe verder men in het heelal komt, hoe groter de dichtheid der materie wordt, en deze dichtheid gaat naar oneindig. Zestig jaar geleden geloofden de physici, dat het licht werd voortgeplant door trillingen van de aether De theorie leidde tot bizarre eigenschappen van de aether; zo was hij b.v. een vaste stof. In 1887 vond de beroemde proef van Michelson en Morley plaats, die de beweging van de aarde t.o.v de aether vast zou stellen met grote nauwkeurigheid. Het resultaat was = 0; eppur si muove, en toch be-

1

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen