1947 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 57

51 deze beddingen zou voortaan d e stroom, van het denken zich uitsluitend bewegen. De onderneming mislukte volkomen. H e t scheen een tijdlang alsof het leven zich schikken zou. M a a r dan plotseling herneemt het zijn rechten; het bruist als een wilde en machtige b e r g stroom te voorschijn; het spot met alle gegraven beddingen en zoekt zich nieuwe, in geheel onvermoede richtingen. O m het met een schriftuurlijk beeld te zeggen : ,,De Geest blaast w a a r h e e n hij wil". Dit bewijst, dat het irrationale niet een ziekelijke afwijking is, maar een fundamentele fa'ctor van het menselijk bewustzijn en van de menselijke kennis. H e t irrationale heeft zich niet alleen meester gemaakt van politiek en economie, van litteratuur en kunst, maar het heeft ook zijn zegevierende intocht gehouden in de w e t e n s c h a p . In de biologie zijn er maar weinigen meer, die de biologische processen beschouwen als een rationalistisch begrijpelijk mechanisme. H e t materialisme in de zin van Büchner, Moleschott, Haeckel is dood en begraven. D e moderne biologie spreekt met H a n s Driesch van een raadselachtige vormgevends inpuls, de Gestalttrieb, die zich aan alle rationalistische analyse onttrekt. Driesch verdeelde het bevruchte ei van een zeeëgel in vier delen en vond, dat ieder deel zich ontwikkelde tot een volkomen normaal gevormd volwassen exemplaar. Dit is een van de vele biologische feiten die volkomen onverklaarbaar zijn voor elke zuiver mechanische theorie. H o e verder d e biologie voortgaat, hoe onmogelijker het voor de biologen wordt, het leven, ook in zijn eenvoudigste vorm, te herleiden tot een rationalistische formule. Müller-Freienfels heeft terecht gezegd, dat de Nev/ton van het grassprietje nog niet gekomen is en ook wel nooit komen zal. Dergelijke verschijnselen doen zich voor in alle takken van het moderne natuurwetenschappelijke onderzoek. Geloofde men vroeger in een voor de rede begrijpelijke en berekenbare, continue evolutie van d e natuur, waarbij de lagere soorten zich landzaam ontwikkelden tot de hogere en samengestelde, wij weten nü, dat er in de levensgeschiedenis der soorten onvoorziene en onvoorspelbare sprongen voorkomen en catastrophes, die de rede in verwarring brengen. Z o n d e r aanwijsbare oorzaak kan de ontwikkeling van een bepaalde soort plotseling stil blijven staan, alsof de n a t u u r ineens van gedachte veranderd w a s . Anderzijds is er soms een nieuwe opbloei van soorten, die de natuur reeds lang vergeten scheen te zijn. M a a r het irranionale heeft ook zijn intrede g e d a a n in de exacte natuurwetenschappen. Hier scheen vanouds de rede wel het meest vast op h a a r troon te zitten. Zij is er niettemin onttroond. Ook hier laten de meest illustere onderzoekers klanken horen, die als muziek klinken in de oren van de opstandelingen tegen de rede. Temidden van de fijnste meetinstrumenten en bij de meest gecompliceerde wiskundige formules i« het geloof in de uiteindelijke en volkomen herleidbaarheid van alle processen tot een logisch opgebouwd systeem

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen