1947 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 61

55 van een ster op een natriumschermpje in een foto-electrische cel. M e t de klassieke theorie begeleiden w e de lichtstralen tot op het schermpje. D a n schakelen w e naar de quantummechanica over om te verklaren hoe het licht de electronen uit het natriumlaagje te voorschijn brengt, om ze te verzamelen in een electrometer. W e e ons als w e de twee theorieën verwisselen! W a n t met de quantumtheorie is het moeilijk, het licht te laten convergeren n a a r één punt; en volgens de klassieke theorie komen er beslist geen electronen uit het scherm. Bragg heeft het heel aardig zo geformuleerd : wij gebruiken de klassieke theorie op M a a n d a g , W o e n s d a g en Vrijdag en de q u a n t u m theorie op D i n s d a g , D o n d e r d a g en Z a t e r d a g . M a a r een absolute tegenstelling tussen de twee is er ook niet. W a n t de klassieke theorie is de limiet w a a r t o e de quantumtheorie onbepaald n a d e r t wanneer men toestanden van steeds hoger quantumgetal beschouwt. Z o wil het het correspondentiebeginsel van Bohr. W i j leerden in onze jeugd : materie neemt ruimte in; zij is ondoordringbaar, d.w z. twee deeltjes kunnen niet tegelijkertijd dezelfde plaats innemen. V o l g e n s Kramers en Jonker kan men dit van protonen en electronen niet langer volhouden. Electronen, zegt Kramers, k u n n e n ontstaan en vergaan. Deze kleinste deeltjes hebben geen individualiteit, d.w.z. de vraag of men bij twee waarnemingen van een proton of electron hetzelfde deeltje voor zich heeft, is nier alleen niet te beantwoorden, maar heeft helemaal geen betekenis. Ook de vraag n a a r de uitgebreidheid van zo'n deeltje heeft geen zin. Deze vragen zijn even ongepast als de vraag n a a r de geur van een mathematisch punt. Jonker trekt dezelfde conclusies; zij volgen onmiskenbaar uit het onzekerheidsbeginsel van Heisenberg en het uitsluitprincipe van Pauli. M a a r Jonker gaat nog verder. Hij laat een bom exploderen onder de laatste hoeksteen van het gebouw der Dymanica : elke snelheidsverandering w o r d t veroorzaakt door een kracht, en elke kracht is evenredig met d e versnelling die hij veroorzaakt. Jonker beschrijft de beweging van twee electronen, die geen krachten op elkaar uitoefenen. Let wel : ze oefenen geen k r a c h ten op elkaar uit. W e l n u , het Pauli-principe schrijft een golffunctie voor, en uit de mathematische vorm d a a r v a n moet hij concluderen tot de aanwezigheid van krachten. Deze krachten, zo gaat hij verder, zijn echter niet van dynamische oorsprong, d.w.z. ze zijn niet te beschrijven met de uit de mechanica bekende begrippen van kracht, massa en versnelling. Deze krachten zijn zogenaamde verwisselingskrachten, w a n t zij zijn een direct gevolg van de wiskundige beschrijving der verwisselbaarheid. Deze verwisselbaarheid moet men zich niet voorstellen als bij kinderen die boompje verwisselen : de eerste gaat n a a r de plaats van d e tweede en omgekeerd; neen-, op een gegeven ogenblik is ineens de eerste de tweede en de tweede de eerste. Of neen, dit is ook niet goed; w a n t men kan de deeltjes wel tellen, maar niet nummeren. Dit strijdt niet alleen met mijn „Common

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen