1948 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 98

90

gekwalificeerd als massa-mens, in het behoren tot het ,,men" onthult hij slechts een oneigenlijke structuur, maar hij existeert doordat hij tot zichzelf komt in de verhouding tussen ik en gij. Als één der grondleggers van deze nieuwe visie noemen we E b n e r, wiens oorspronkelijke gedachten naderhand door B ub e r , G r i s e b a c h , G o g a r t e n , B r u n n e r en H e i m elk op hun eigen wijze zijn uitgewerkt i ) . Vooral door G o g a r t e n werd een aspect belicht, dat naar ik meen ook voor ons artsen bepaalde uitzichten opent en onze verhouding tegenover de medemens in een helderder licht plaatst. Ik en gij zijn bij allen geen autarkische autonome polen, maar zij worden slechts door en aan elkaar bepaald.. Geen ontplooiing, geen menswording is mogelijk zonder het gij. De mens is principieel op een gij aangelegd en hiermede verbonden door middel van het woord. Zo stelt deze philosophie zich eveneens tegenover de psychologie, vooral tegenover haar empirische, atomistische vormen. Het empirische ik werd opgelost in een bundel eigenschappen, men zocht naar de onherleidbare structuur-eenheden, waaruit de complexen samenhangen, zouden zijn opgebouwd. Het ware ik echter is psychologisch niet te benaderen; bij elke poging tot objectivering onttrekt het zich. De ik-gij relatie op zich zelf wordt nu door alle onderzoekers niet gelijk gewaardeerd. W a n neer men tracht haar met begrippen op te vullen, dan zien we niet steeds dezelfde naar voren komen. Toch is men het er wel over eens, dat haar een ethische betekenis toekomt. Het ,,gij" betekent een voortdurende opgave, waarin het ,,ik" tot zichzelve tracht te komen. Het is B u b e r die zegt, dat deze ik-gij relatie zich voltrekt in drie verschillende sferen, waarvan de belangrijkste die is tussen mens en mens, maar toch is zij ook mogelijk met de natuur en met door B u b e r niet nader aangeduide geistige wesenheiten. Hij merkt verder op, dat kinderen dichter bij deze ik-gij relatie staan dan volwassenen, waar de ,,ik-het" verhouding meer op de voorgrond treedt. Deze laatsten kennen niet meer het moment van de ontmoeting waarin de mens tegenover een gij wordt geplaatst. Het noodlottige van het mens-zijn is dit, dat elk ,,du" tot een ,,es" wordt, dat de mens gedwongen wordt zich uit de gemeenschap terug te trekken en daarmee de verwerkelijking van het ik als beeld Gods tegenstaat. Dat deze devaluatie van het mens-zijn mogelijk is, schrijft B u b e r toe aan de zwakheid van onze be^ ziehungskraft. Het zijn dan vooral G r i s e b a c h en G o g a r t e n welke na een critiek op de bestaande philosophische opvattingen tot het aanvaarden van de ik-gij relatie kwamen. Ook volgens G r i s e b a c h kunnen denken en zijn nimmer geïdentificeerd wor-

^) Zie M. H. B o l k e s t e i n : Het ik-gij schema,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen