1950 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 84

68

Dr H. P. WOLVEKAMP

menteel stellig afgewezen worden. Het is een beproefde regel die zegt dat men het aantal postulaten tot een minimum moet beperken. Slechts wanneer men de voorstellingen, de hypothesen, de „idees précongues" van P o i n c a r é, de eenvoudigste vorm geeft die nog correspondeert met de bij observatie en experiment gevonden data, is vruchtbaar wetenschappelijk werk mogelijk (34). Men dient ook nooit te vergeten dat de natuurwetenschappelijke theorieën niets meer zijn dan beeldvoorstellingen van een deel van de werkelijkheid. Zodra men ze in de plaats van die werkelijkheid zelf schuift bewijst men ze te veel eer. Tenslotte dringt de vraag naar voren : moet dan deze natuurwetenschappelijke, in feite ,,materialistische" conceptie van de activiteit van het organisme i.h.a., en van het zenuwstelsel in het bijzonder niet leiden tot de mening dat het dier, inclusief de mens, een willoze speelbal is in de handen van blinde natuurkrachten ? Het belangrijkste w^at hierover gezegd kan worden zal zeker niet door de natuurwetenschappen kunnen worden uitgesproken. Toch is er in de term ,.willoze speelbal" wel iets waartegen ook de natuuronderzoeker protest zal aantekenen. Het begrip „willoos" in de eerste plaats dient te worden uitgeschakeld in zuiver natuurwetenschappelijke discussies : de natuuronderzoeker als zodanig heeft met dit psychologisch begrip niets te maken. Maar ook met het gebruik van de term ,,speelbal" dient men voorzichtig te zijn. Voor zover ze betrekking heeft op de constellatie der materieële elementen binnen het organisme zelf is ze zinneloos : iets kan geen speelbal van zichzelf zijn. En voor zover ze betrekking zou hebben op ,,van buiten af" op een organisme inwerkende krachten is ze onjuist omdat ze onvoldoende rekening houdt met het toch zo duidelijke feit dat er wisselwerking is tussen organisme en uitwendig milieu. Reeds eenvoudige objecten zonder andere dan submicroscopische structuren laten zich volstrekt niet passief alle manipulaties van buitenaf welgevallen, zelfs niet wanneer deze worden uitgevoerd door een zo ingewikkeld structureel systeem als het menselijk organisme is : de hefboom die te zwaar belast wordt breekt, het naar beneden rollende rotsblok verplettert de zwakke mens die tracht het met zijn lichaam in zijn vaart te stuiten. Een ingewikkeld mechaniek, een klok of een automobiel, een stoommachine en een tijdbom vereisen een nóg omzichtiger behandeling, zoals kleine kinderen en personen zonder voldoende technisch inzicht — natuurwetenschappelijk gesproken met in som-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen