1964 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 304

iXondbiiK.

GALILEI ALS POSITIVIST Strikt genomen wordt hier een anachronisme neergeschreven: de Franse wijsgeer Auguste Comte (1798—1857) wordt meestal als „vader" van het positivisme betiteld en Galilei leefde van 1564—1642. Maar toch zou men, gezien enkele zeer markante uitspraken van Galilei, hem geen onrecht doen door over zijn positivisme te spreken. Aanleiding daartoe ligt in de op 26 mei 1964 in de aula van de R.U. te Groningen in het engels uitgesproken rede „Galilei na 350 jaren" door de Italiaanse kernfysicus Edoardo Amaldi. De vertaalde tekst werd afgedrukt in het onlangs verschenen juni-nummer van^ het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde. In een noot zegt de Redactie „Deze rede werd gehouden gedurende een „Italiaanse week", georganiseerd als onderdeel van de viering van het 150-jarig bestaan van de Universiteit. De titel van de voordracht is op dit jubileum geïnspireerd. De spreker wees er op dat juist omstreeks 1614, het oprichtingsjaar van de Groningse Universiteit, het wetenschappelijk denken van Galilei zijn volle rijpheid had bereikt en dat dit jaar het begin betekende van de gebeurtenissen die tot zijn eerste proces in 1616 leidden". In deze interessante rede komen toch ook passages voor, die vragen doen rijzen. Aan het einde van het derde deelspreekt Amaldi n.l. over de „grondprincipes van de moderne fysica, waaruit alle grootheden, die principieel niet waarneembaar zijn, worden geëlimineerd". Maar hoe weet men, of iets principieel niet waarneembaar zal zijn? Is grote voorzichtigheid hier niet geboden? Van Comte wordt verhaald, dat hij beweerd zou hebben, dat de mens over de inwendige physische gesteldheid van de sterren nooit iets te weten zou komen en wat weet men er tegenwoordig niet veel van! Amaldi vermeldt een inderdaad zeer positivistisch klinkende uitspraak van Galilei. Het ging om een merkwaardig geval. Toen ,,pater Flavius, sterrekundige van het Collegio Romano, inzag dat Galilei's waarnemingen van het maanoppervlak juist waren, . . . . zocht (hij) . . . . naar een manier om deze in overeenstemming te brengen met de volmaakte bolvormigheid van een hemellichaam. Hij meende een oplossing gevonden te hebben door aan te nemen dat de maan omgeven was, met een kristalachtige, geheel doorzichtige massa waardoor de maan toch zijn geheel gladde bolvorm zou houden. Galilei bestreed deze redenering niet, maar merkte slechts ironisch op: . . . . ( . . . de fantasie is werkelijk wonderbaarlijk . . . zijn enige gebrek is, dat hij niet bewezen is, noch bewezen kan worden)". Terecht noemt Amaldi dit een scherpe opmerking van Galilei, waarmede hij de bovengenoemde grondprincipes van de moderne fysica drie eeuwen vóór zou zijn, maar dat door mij gecursiveerde „kan" is toch bewaarlijk wetenschappelijk te noemen. Tegenwoordig zou men door de polarisatietoestand van het maanlicht te onderzoeken de vernuftige, maar wel zeer kunstmatige hypothese van pater Flavius zeker wel kunnen toetsen. Allerminst wordt in het vorige tekort gedaan aan de zware strijd, die Galilei te voeren had tegen de scholastieke opvattingen over de noodzakelijke bolvormigheid der hemellichamen als de volmaakte eigenschap, maar iemand kan ook te ver gaan. Dat was ook het geval bij een verwant strijdpunt. Galilei wilde bij de verklaring van de getijden de invloed van de maan geheel uitschakelen. „Hij meende dat geloof aan de invloed van de maan op deze eerder

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen