1968 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 121

G. C. VAN NIFTRIK

delijk, dat er geen enkele reden is om met numineuze eerbied tegenover de ons omringende werkelijkheid te staan: de mens als denkend wezen staat temidden van neutrale stof, die als het ware erop ligt te wachten, dat de mens er iets mee doen zal. Alles wordt tot neutraal materiaal voor de door middel van zijn denken heersende mens. De wereld wordt gezuiverd van heksen en spoken, straks ook van engelen en duivelen, tenslotte van God, die reeds sedert Hegel en Nietzsche stervende is en in onze verlichte tijd helemaal dood is gegaan. Het gaat in steeds toenemde mate om de mens als onbeperkte heerser, die de ganse werkelijkheid als materiaal voor zijn „scheppende" werkzaamheid bereidwillig gereedliggend aantreft. Door Descartes is de weg voor een schier onbeperkte ontwikkeling der wetenschap mogelijk gemaakt. Voorzover van historische noodwèndigheid kan gesproken worden, kan gezegd worden, dat de copernicaanse wending van Descartes komen moest. De mens is zich nu eindelijk van zijn macht bewust geworden en heeft zich bevrijd van aUe „middeleeuwse" aarzelingen en angsten. De mens bevrijdt zich van de eerbied voor het eigen recht van het bestaande. Alles wordt tot neutraal materiaal voor zijn vindingrijkheid en voor zijn omvormend vermogen. De prijs, die voor de geweldige ontwikkeling der wetenschap, vooral der natuurwetenschap en der daardoor mogelijk gemaakte techniek, betaald moest worden, is echter ook duidelijk. Als de mens, door Descartes geleerd, zijn wezen uitsluitend in het denken vindt, komt hij vreemd te staan tegenover al het andere, dat immers niet denkt. De te betalen prijs bestaat in vervreemding. Het subject stelt zich (geïsoleerd) tegenover het neutrale object. Als de mens zichzelf als animal rationale verstaat, raakt hij onherroepelijk het zinvolle, mijnentwege mystieke verband met de dingen kwijt, raakt hij de schepping kwijt (d.w.z. het geheel, waarvan het Apostolicum spreekt als hemel en aarde, de zienlijke en onzienlijke dingen, die in hun verband en doordringing de goede schepping Gods vormen) en houdt alleen neutrale materie over. Door Descartes is de moderne mens niet meer ingebed in het geheel der dingen, niet meer verbonden met de schepping als hemel en aarde. Hij wordt geheel en al op zichzelf teruggeworpen; hij kan betwijfelen, of de ruimtelijke wereld, die hij meent waar te nemen, werkelijk bestaat, maar niet, dat hij meent die waar te nemen. Cogito, ergo sum. Door de ratio tot het eigenlijk menselijke te verklaren, heeft de mens zich superieur gesteld boven al het hem omringende.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen