1971 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 91

G. A. LINDEBOOM

55

Aristotelische wijsbegeerte, door Thomas van Aquino aan het Christendom aangepast, werd meer en meer verlaten, hoewel ze aan de Sorbonne nog lange tijd de enige toegelatene bleef en ook in Leiden door Curatoren sterk werd beschermd; een bezwaarschrift tegen hun desbetreffende voorschriften kostte de 80-jarige hoogleraar Heidanus in 1676 zijn ambt. Het oude atomisme van Epicurus en Demokritus herleefde. De Franse priester-natuurkundige Gassendi brak min of meer de weerstand der christelijke denkers door de zedeleer van Epicurus te kerstenen. De ontwikkeling van de mechanica en de ontdekking van de zwaartekracht door Newton bevorderde de mathematisering van het nieuwe mechanistische wereldbeeld, dat in Engeland het natuuronderzoek sterk bevorderde en het aanzien gaf aan de zogenaamde experimentele filosofie. In de kringen van de in 1660 opgerichte Royal Society werd het proefondervindelijk natuuronderzoek druk beoefend. In Holland had de Franse wijsgeer Descartes (1596-1650), die er twintig jaar lang gastvrijheid vond, uitgaande van zijn eigen denken - je pense, done je suis - en van de methodische twijfel, een filosofie met een variant van het atomistisch-mechanistisch wereldbeeld ontworpen, die in Nederlandse universitaire kringen gerede ingang had gevonden, eerst in Utrecht ondanks het verzet van Voetius, later ook in Leiden en in Franeker. Op twee belangrijke punten week Boerhaave, ofschoon wellicht meer beïnvloed door Descartes dan hij zich zelf bewust was, van de Franse wijsgeer af en koos hij de Engelse zijde. Voor Newton en Boyle bleef de wereld, hoewel haar processen verliepen volgens mathematisch te formuleren wetten, elk ogenblik van God afhankelijk, terwijl het deïsme van Descartes de wereld, eenmaal geschapen, door God als overgelaten aan de door Hem gestelde wetten beschouwde een zienswijze, die de domineeszoon Herman Boerhaave, overtuigd Christen en meelevend lid der nationale Gereformeerde kerk niet kon aanvaarden. Zeker van meer belang voor de ontwikkeling van de natuurwetenschap en de geneeskunde was echter Boerhaaves verzet tegen de deductieve tendenzen der latere Cartesianen. Weliswaar had Descartes opgeroepen tot zelfstandig, onbevooroordeeld onderzoek der natuur en zelfs wel een enkele maal getracht zelf biologische waarnemingen te doen; ook had hij als één der eersten, in 1637 in zijn Discours de la Methode de negen jaar tevoren door William Harvey ontworpen leer van de bloedsomloop aanvaard - zij het met een gedeeltelijke misvorming, die in wezen een terugval tot de oude conceptie van Galenus was - maar later kreeg zijn denken

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen