De Vrije Universiteit in oorlogstijd - pagina 162

148 DE V.U. I N OORLOGSTIJD

Toen Nederland den oorlog inging, was het daar in geen enkel

opzicht paraat voor. In de eerste plaats militair niet, maar daarover

kan ik in dit verband moeilijk spreken. Maar verder ook geeste-

lijk niet en het ligt wel op het terrein van de universiteit, haar

woord daarover te spreken.

Ons volk heeft reeds eerder een bezetting doorgemaakt: in den

tijd der Fransche revolutie. Wat Nederland toen heeft doorge-

maakt, is voor het grootste deel van ons volk een gesloten boek.

Onvoldoende wordt onze jeugd geleerd, welke geestelijke strijd

er gestreden is door onze voorvaderen in die jaren. Evenmin werd

er op onze scholen en — wat veel ernstiger is — op onze Uni-

versiteiten, voldoende aandacht besteed aan vele vragen, die zich

bij een eventueele bezetting van ons vaderland zouden voordoen.

Het bestaan van het Landoorlogreglement b.v. was den meesten

Nederlanders volkomen onbekend; de positie van den bezetter

tegenover de wet, tegenover de regeering, tegenover de Kerk, —

het was alles ook voor academisch gevormden veelal terra incog-

nita.

Deze feiten geven mede een verklaring, waarom ons volk in zoo

groote moeilijkheden is geraakt, toen het zijn standpunt moest

bepalen ten opzichte van den bezetter en diens maatregelen. N u

geef ik dadelijk toe, dat niemand in Nederland rekening had kunnen

houden met de mogelijkheid, dat de verachtelijke Duitschers zoo alles

met voeten zouden treden als zij gedaan hebben. Maar, om enkele

voorbeelden te noemen, voorlichting had er kunnen zijn over de

vraag, of een bezettende macht als wettige overheid moet worden

beschouwd; over de vraag, of aan onze rechterlijke colleges het

recht van toetsing aan het Landoorlogreglement toekwam ten

aanzien van de verordeningen van de bezetters en hun handlangers.

H e t is een gebiedende eisch, dat deze fouten niet worden herhaald

en voor de Universiteit ligt hier een zeer breed terrein braak. De

Universiteit heeft zich te beraden over de vragen, die een bezetting

of, meer algemeen gesproken, een aantasting van onze grondwette-

lijke vrijheden door welke binnen- of buitenlandsche macht ook,

opwerpt.

Het is ook een gebiedende eisch, dat wij hard en duidelijk zeggen,

welke fouten er in de achter ons liggende jaren gemaakt zijn,

opdat ons nageslacht zich tegen een herhaling kan wapenen.

H e t is om deze reden, dat ik meen, ook in universitairen kring

op fouten, die gemaakt zijn, te moeten wijzen. En dan noem ik

in de voornaamste plaats, dat de Universiteiten en Hoogescholen

'AifiLÉ

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen