Dr. Abraham Kuyper en de Vrije Universiteit - pagina 278

accenten en zelfs met een imperialistische visie.

Als rector van zijn Vrije Universiteit plaatste Kuyper dat Calvinisme

eerst tegenover het pantheïsme van de Romantiek en daarna tegenover

het evolutionisme van de wegstervende 19de eeuw.

Kuypers rectorale oratie van 1892 over het pantheïsme met de titel:

De verflauwing der grenzen, begon met een fel-kritische bespreking van

Also sprach Zarathustra, van Nietzsche als de duitse Multatuli. Met één

volzin typeerde hij Nietzsche ten opzichte van Multatuli:

'Een schrijver die bij Douwes Dekker niet achterstaat noch in het

wegsleepende van zijn aphoristische stijl, noch in de stouthied zij-

ner conceptiën, noch in het driest-radicale van zijn ongeloof, en

die hem in diepte van opvatting en systematische denkkracht zeer

verre overtreft.'

Maar ook eigen voorkeur sprak hij op een opmerkelijke, romantische

wijze uit:

'Stond ik dan ook voor de keus tusschen het bevroren Deïsme, dat

u ten slotte het bloed in de aderen uwer ziel doet verstijven, en het

smeltend Pantheïsme, dat te midden eener tropische weelde u iets

van zijn eigen wellust in de ziel doet trillen, er zou geen aarzeling

voor mij mogelijk zijn. In Indiè zou ik Buddhist zijn geweest, al-

licht de Vedanta hebben geprezen. In China had ik het stelsel van

Lao-tsé boven dat van Kong-tsé (Confucius) verkoren. En in Ja-

pan keerde ik mij van het officieele Shintoisme af, om het lijden

der verdrukte Buddha-priesters te deelen. Want vergeet niet, de

diepste trek in het Pantheïsme is een valsche liefde, het zij zoo, een

liefde die de gestelde grenzen overschrijdt, maar ook onder dien

valschen, dien ongerechtigen vorm, is het dan toch uit den drang

der liefde geboren.'

Vervolgens werd de rede één langdurige illustratie van zijn eigen verva-

ging der grenzen, want geheel de 19de eeuw werd bijeengebracht onder

dat éne begrip van het pantheïsme. 'De Evolutietheorie', noemde hij

'een der rijkste gedachten van het Pantheïsme.' En alleen zijn eigen we-

reldbeschouwing en geloof bood weerstand tegen deze vloedgolf der

eeuw. Alleen:

'een eigen levenskring op den grondslag der Palingenese (wederge-

boorte), en een eigen levensbeschouwing, dank zij het licht, dat de Heili-

ge Geest op den kandelaar der Schriftuur ontsteekt',

kon weerstand bieden tegen het pantheïsme. Voor het overige werd in

272

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen