Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 112

ven.^90 Toen concentreerden de gedachten zich op een jongeman die nog niet verder was

dan het kandidaatsexamen, maar wel reeds blijk had gegeven van bijzondere aanleg: de

student H.J. Pos.^9' De curatoren vonden hem eerst nog wat jong - hij was van 1898 -

maar nadat hij in 1921 te Heidelberg gepromoveerd was en vervolgens in 1923 aan de

Vrije Universiteit^92^ waren de laatste aarzelingen overwonnen. Pos zou hoogleraar wor-

den voor het Latijn en de algemene taalwetenschap.

De faculteit voegde er in haar voorstel aan toe, dat Pos ondubbelzinnig zijn instem-

ming betuigd had met de grondslag van de universiteit. Dat beide partijen slechts hoor-

den wat ze wilden is niet uitgesloten. 'Is religie ongeveer philosophic,' vroeg Pos zich af

op twintigjarige leeftijd; 'neen, maar de philosophie heeft in den loop der eeuwen aan het

religieuze denken veel te danken (speciaal aan het calvinisme).'^^3 Dat woord calvinisme

zou hij later zelden meer gebruiken, terwijl religie en filosofie van plaats gewisseld lijken

te hebben. In 1922 schrijft hij zijn vriend Le Cointre, dat hij binnenkort waarschijnlijk

belijdenis zal doen, 'hoewel het op zichzelf geen al te veel beteekenend feit mag heeten'.

Hij was daarbij zijn eigen weg gegaan. 'Eindelijke klaarheid in bewuste levenshouding

dank ik aan menschen als Husserl en Rickert.'^^'* Deze geleerden waren kantianen, geen

calvinisten. In Pos' verdere uiteenzettingen komen de woorden zonde en genade niet

voor. Het gaat niet om ellende, verlossing en dankbaarheid, maar om klaarheid van den-

ken, en die vond hij in deze wijsbegeerte. Pos berichtte korte tijd later dat hij gereser-

veerd stond tegenover een aanstelling aan de Vrije Universiteit. 'De eenige reden waar-

om ik de moeiten van het regelmatig verkeer met deze kooplieden en politici zou willen

trotseeren, ware deze, dat ik, door onbekommerd om hun humbug en reclamedoelein-

den het gebodene te aanvaarden, me een goede basis verschaffen zou tot verderen arbeid

en mogelijk ook een bevredigend docent zou zijn.'^'5

De classicus R.J. Dam, een goede vriend van Pos, zei hem kort na zijn intrede: 'Je had

hier niet mogen komen.' Studenten drukten het anders uit. Ze waren blij met 'de briljan-

te Pos', maar vroegen zich wel af: 'Hoe hebben ze hem kunnen benoemen.'"^'* De inau-

gurele oratie van Pos, 'Algemeene taalwetenschap en subjectiviteit', was niet geschikt

om die twijfel weg te nemen. Curator ds. J.C. de Moor had 'met schrik en leedwezen die

rede gehoord' en ook zelf aan Pos gezegd, dat zo'n rede aan elke universiteit gehouden

had kunnen worden. Dat verzwijgen van de beginselen wees er volgens hem op, dat er

nu aan de Vrije Universiteit twee richtingen waren, en hij noemde ook namen: Buyten-

dijk, Bouman, Zevenbergen en Pos.^97 Deze vier vormden destijds de linkervleugel on-

der de vu-hoogleraren. Hun namen komen vaker voor in combinatie. De vier onderling

voelden grote waardering voor eikaars werk, en ze lagen goed bij de studenten. De bestu-

rende colleges oordeelden anders. Idenburg zou later zeggen, 'dat wij ons in de professo-

ren Buytendijk, Bouman, Pos en Zevenbergen hebben vergist'.''?* Met Pos lieten de pro-

blemen niet lang op zich wachten. Curatoren brachten hem onder het oog, 'dat het eisch

is, dat het verband tusschen het gereformeerd beginsel en de taalwetenschap in het oog

wordt gehouden'. Pos bevestigde dat dit ook zijn overtuiging was.^99

108 EEN HOEKSTEEN IN HET VERZUILD BESTEL

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen