Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 195

lang als ab-actis had bijgestaan, en altijd blijk had gegeven van compromisloze vastbera-

denheid. Bij de Duitse autoriteiten stond hij slecht aangeschreven. Oranje, rapporteer-

de de ss-maat en gewezen vu-student J. Zeyl in augustus 1941, 'heeft gevaarlijken in-

vloed op de studenten, daar hij zijn bedoelingen in quasi vrome woorden weet te

kleeden'. Hij vormde 'een der grootste hinderpalen voor de huidige studentengeneratie

om maar iets van den nieuwen tijd te kunnen verstaan', en kwam daarom 'wegens zijn

sluwheid veel eerder in aanmerking geëlimineerd te worden dan bijvoorbeeld prof. Rut-

gers'.'t^s Hij was bepaald niet vreemd aan het verzet, maar ofschoon de Duitsers veel over

hem wisten''^^, is hij altijd op vrije voeten gebleven.

Risico's schuwde hij anders niet. In februari 1944 heeft hij een rondreis door Duits-

land gemaakt, officieel in opdracht van de ijzer- en metaalgieterij B. Ubbink en Co. te

Doesburg, van welk bedrijf hij commissaris was.'*^^ Het eigenlijke doel van zijn reis was

de in Duitsland tewerkgestelde studenten te spreken te krijgen, en hen aan te sporen tot

de vlucht. Teruggekeerd in Nederland, stelde Oranje een protestbrief op aan Van Dam,

om samen met de andere rectoren de mensonwaardige omstandigheden in het licht te

stellen waaronder de studenten in Duitsland verkeerden. Tot het overleg dat Van Dam

met de rectoren voerde werd hij overigens nooit uitgenodigd. Dat kon niet, zei Van

Dam, omdat de Vrije Universiteit geen studenten meer had."*^^ Wel was hij voorzitter

van een contactgroep van hoogleraren, die actiever weerstand tegen de bezetter nastreef-

de. Tot zijn spijt lukte het hem echter niet allen te bewegen 'als één man tegen de Duit-

schers op te treden'."^^^

Aan de Vrije Universiteit stond Oranje niet alleen. Van Gelderen en Dooyeweerd

hadden joodse onderduikers in huis, Waterink herbergde joodse kinderen in zijn Paedo-

logisch Instituut. Ook Van der Horst bood in de Valeriuskliniek plaats aan onderduikers.

Coops zat diep in het verzet. Hij vervalste persoonsbewijzen in zijn laboratorium, ge-

bruikte zijn grote kennis van de vu-achterban om studenten te helpen aan onderduik-

adressen, en inspireerde anderen om vol te houden. In november 1943 werd hij gear-

resteerd. De Vrije Universiteit heeft zijn leven kunnen kopen voor 80.000 gulden, uit de

gelden van de Van Coeverden Adriani Stichting.+3 In april 1945 is hij bevrijd uit de

strafgevangenis te Lütteringhausen. En naast Coops moet vooral Waterink genoemd

worden, die net als Oranje een man van invloed was, en ook tegenover Duitse gezagsdra-

gers autoriteit aan charme wist te paren. Velen hebben zijn bemiddeling gevraagd als fa-

milieleden in gevangenschap geraakt waren, en enkelen hebben dankzij Waterink met

geld en goede woorden hun vrijheid herkregen.

Rutgers zou de oorlog niet overleven. Hij was ook buiten de universiteit in allerlei il-

legale activiteiten betrokken, zowel als medewerker aan het verzetsblad Trouw als in de

leiding van de Anti-Revolutionaire Partij. In de kringen waarin hij verkeerde bestond

het niet ongerechtvaardigde vermoeden dat de regering in Londen te veel uitging van de

gedachte dat de bevrijding het signaal zou zijn voor radicale politieke vernieuwing. Zou

het niet goed zijn iemand naar Londen te sturen die met gezag vanuit eigen verzetserva-

CHRISTELIJKE WETENSCHAP 1926-1955 191

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen