Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 199

volgde vrijmaking. Het is ook niet gebeurd in onkunde van alles wat er buiten de verga-

derzalen geschiedde. Tijdens een besloten vergadering van de synode in september 1942

zijn de namen voorgelezen van niet minder dan 38 gereformeerde predikanten, die zich

toen in gevangenschap bevonden.'^* Zoveel tegelijk zijn het zelfs onder de geloofsver-

volgingen van de zestiende eeuw nooit geweest. Is dat het rechte ogenblik om uit te spre-

ken dat de doop de aanwezige genade verzegelt? Berkouwer, die in 1943 praeses van de

synode zou worden, erkent in zijn memoires dat er achteraf gezien iets raadselachtigs in

schuilt.'W?

Misschien kunnen die memoires toch iets aan de oplossing bijdragen. Wie Zoeken en

vinden leest, wordt onwillekeurig herinnerd aan koning Midas, die alles wat hij aanraak-

te veranderde in goud. Precies zo lijkt bij Berkouwer alles te veranderen in theologie.

Wie de leergeschillen ziet als een belangwekkend wetenschappelijk probleem hoeft zich

door uiterlijke omstandigheden niet te laten weerhouden een antwoord te zoeken, en dat

er een kerkscheuring op volgt blijft buiten verantwoordelijkheid van de wetenschap.

Anderen betreurden de synodebesluiten in hoge mate, ook Vollenhoven en Dooye-

weerd. Maar afscheiding zagen ze niet als het juiste antwoord. We moeten binnen de

kerk de krachten mobiliseren 'tegen de synode die kwaad wil', meende Vollenhoven.

Het is nu niet de tijd onherstelbare daden te doen, verklaarde ook Dooyeweerd. Dat er

door de synode reeds onrecht begaan is door de afzetting van Schilder is van secundair

belang; we dienen naar revisie van de genomen besluiten te streven. 'Wie zegt dat de weg

tot revisie is afgesneden, spreekt niet uit geloof.''^s" Beiden hebben hun reserves gehand-

haafd, maar langs de weg van revisie toch niets bereikt.

Vanuit de Vrije Universiteit hebben zulke pogingen ook nooit steun gekregen. Deels

kwam die afzijdigheid voort uit gebrek aan interesse. De predikanten C. Veenhof en

B. Holwerda, die zich beiden zouden vrijmaken, hadden in het begin van de oorlog een

gesprek met de directeuren Colijn en Terpstra. Ze waren speciaal uitgenodigd om de

spanningen in de kerk van hun kant te belichten. 'Wat ons toen sterk opviel,' vertelde

Veenhof later, 'was dat Colijn voor bezwaren als bij ons en anderen leefden geen begrip

had. Aan het er niet ofwel mee eens zijn kwam hij niet toe.'-^S' Zo reageerde ook Bruins

Slot. Waar maakten ze zich druk over.' 'Dogmatisch heb ik dat hele conflict nooit ge-

snapt. Het deed mij niets, al dat gedebatteer over de veronderstelde wedergeboorte.'+5^

Voor wie zo dacht misten de uitspraken van de synode elke reële betekenis, en dan was

het ook niet de moeite waard naar herziening te streven.

Anderzijds stelden de bestuurders zich op het strikt formele standpunt dat kerkelijke

geschillen de universiteit niet aangingen. Toen de correspondent J. van Noort te Lange-

rak berichtte dat hij sinds de schorsing van Schilder geen animo voelde zijn propaganda-

werk voort te zetten, antwoordden directeuren, 'dat zoowel de Vereeniging als de Vrije

Universiteit buiten de moeilijkheden, in de gereformeerde kerken gerezen, staan'."^s^ Op

andere soortgelijke brieven is steeds in dezelfde geest gereageerd.*54 In zijn afscheidsre-

de als rector sprak de altijd energieke Oranje de vrijgemaakten vermanend toe. 'Gij

CHRISTELi|KE WETENSCHAP. 1926-1955 195

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen