Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 44

men geen aandacht moest geven aan de moderne schriftkritiek.'53 De jonge juristen za-

gen het kennelijk anders. Bij hen sloeg de balans eerder door naar de andere kant. Voor-

al na het vertrek van de Lohmannen kwam het herhaaldelijk voor dat studenten wel aan

de Vrije Universiteit ingeschreven stonden, maar daar nooit examen aflegden. Zo deden

zelfs 'zonen van voorname mannen'.'54 Eigenlijk studeerden ze aan de gemeentelijke

universiteit, maar fatsoenshalve lieten ze zich dubbel inschrijven. De senaat ergerde zich

daaraan, en enkelen stelden Fabius zelfs voor dat hij de ouders van dergelijke jongelui

zou aanschrijven.'55 Maar het probleem is toch pas opgelost toen de Vrije Universiteit

dankzij Kuypers wet in 1905 de effectus civilis verwierf.

DE STUDENTEN

De kleinschaligheid van de Vrije Universiteit vindt haar welsprekendste uitdrukking

in de aantallen ingeschreven studenten. Vijf waren er in 1880. Tien jaar later memoreer-

de Rutgers bij de overdracht van het rectoraat's*, dat er zich sinds de oprichting 123 stu-

denten hadden aangemeld. Daarvan waren 31 opgeleid in Zetten, tot 1889 het enige

geestverwante gymnasium in Nederland. Bijna het dubbele aantal, 60 studenten, was af-

komstig van openbare gymnasia. Wie geen diploma had kon zich opgeven voor het ad-

misssie-examen. Langs die weg waren 21 studenten binnengekomen. Vijf hadden dis-

pensatie gekregen, maar misten dan ook de bevoegdheid examen te doen. Zes ten slotte

waren elders reeds geslaagd voor het propedeutisch examen theologie.

De universiteit verlangde niet dat haar studenten gereformeerd zouden zijn. 'Al wil-

de een zoon uit Israel, ja van den Islam, bij onze lessen komen: de toegang staat open'57,'

verklaarde Kuyper in 1881. Meer dan theorie was dat niet. Daarvoor wekte de niet-er-

kende universiteit bij buitenstaanders te weinig vertrouwen'5^, en wie niet gereformeerd

was voelde zich er niet thuis. Wij durfden ons calvinisten te noemen, schreef Ferwerda

later over zijn studententijd'59, en we wensten niet anders te zijn. Eén student staakte in

1892 zijn opleiding omdat hij vrijzinnig was geworden'^", twee anderen namen afscheid,

'omdat hun ziel geen rust kon vinden in de beginselen onzer universiteit'.'^' Zo zullen er

nog wel enkelen zijn geweest. Maar de overgrote meerderheid stemde in met Woltjer, dat

de gereformeerde beginselen ook voor de studentenwereld 'norm des levens' moesten

zijn.'^^ De Vrije Universiteit had ook genoeg vertrouwen in haar leerlingen, om ervan uit

te gaan dat de toekomstige hoogleraren uit haar eigen midden zouden voortkomen.'^3

Daartoe was een goede wetenschappelijke vorming nodig, maar niet voldoende. De

nieuwe stichting moest naar Kuypers bedoeling 'op allerlei terrein mannen doen op-

staan, die zegenend op den volksgeest kunnen inwerken'.'*4 Zo kon Kuyper in 1901 als

minister-president twee oud-studenten van de Vrije Universiteit als Kamerleden be-

groeten.'^5 En daarom was, naar het zelfverzekerde woord van H. Bavinck, een gerefor-

meerde universiteit 'meer waard dan een georganiseerd leger des Heils. Evangelisatie is

goed, zending ook, maar hoog daarboven staat de macht eener Vrije Universiteit.''^^

40 EEN HOEKSTEEN IN HET VERZUILD BESTEL

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen