Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 143

Filosofie geniet een reputatie van wetenschap op haar allergeleerdst, en Dooyeweerds

geschriften munten zeker niet uit door een hoge graad van toegankelijkheid. Maar

destijds bestond er wel een publieke vraag naar wetenschap zoals de Vrije Universiteit

die pretendeerde te bedrijven: wetenschap die mensen hielp hun verantwoordelijkheid

in de samenleving te dragen en waar te maken. Dat begreep de voorzitter van de man-

nenvereniging in Boskoop, die aan Dooyeweerd een brief schreef over zijn lievelingslec-

tuur: 'Ik heb boeken van Kuyper, dr. Dijk, Bavinck, Schilder, Geesink, Ridderbos, en

dat komt me goed van pas op de mannenvereeniging en ik zou dolgraag meer hebben.''**

Dooyeweerds eigen geschriften stonden blijkbaar niet op de plank, daarvoor waren ze te

abstract. Maar voor wijsbegeerte in toegankelijker vorm was zeker ruimte: boeken zoals

ze geschreven werden door de Zeeuwse filosoof en schoolmeester A. Janse. 'Ik wou,'

schreef een andere schoolmeester aan Dooyeweerd'9, 'dat de professoren maar schreven

op de manier van Janse, of kan dat niet?'

De filosofen van de Vrije Universiteit konden het inderdaad niet. Ze probeerden wel,

net als vele andere van hun collega's, de mensen wegwijs te maken in hun eigen tijd.

Daar was vooral in de jaren dertig grote behoefte aan, met name op het terrein van de po-

litiek, met de grote internationale confrontaties: fascisme tegenover democratie, natio-

naal-socialisme tegenover communisme. Democratie was aan de Vrije Universiteit niet

omstreden. Fabius mocht haar dan gaarne met Abraham Capadose vervloeken als de-

moncratie^", ze was geen onderwerp van kritische discussie. Nationalistische stromin-

gen vonden bij een kleine groep wel enige weerklank, vooral de groot-Nederlandse, die

de stamverwantschap beklemtoonde met Nederlandstaligen buiten de grenzen. De

Vrije Universiteit kende al in 1930 een afdeling van het Dietsch Studentenverbond^',

die in Van Schelven een begunstiger vond.^^ De almanak van 1938 zette de hoogleraar-

protector in de varia op zijn plaats: 'Van Schelven dient er voor te waken. Ons niet te veel

diets te maken.'^3 In het algemeen gesproken had Vollenhoven zeker gelijk, toen hij in

zijn rectorale rede van 1933 verklaarde dat de universiteit steeds had geweigerd zich te

lenen voor nationalistische actie in welke vorm ook.^'*

De voorzet is gegeven door Anema met zijn bekende rede van 1933, 'De Italiaansche

fascistische staatsleer'.^5 Daar toonde hij zich nu eens in zijn volle kracht.^^ Anema zette

enerzijds helder uiteen waarom de liberale democratische rechtsstaat in de crisis terecht-

gekomen was, en liet anderzijds geen twijfel bestaan dat het fascistische geneesmiddel

veel erger was dan de kwaal. Daarna verplaatste de aandacht zich naar Duitsland. Presi-

dent-curator S. de Vries Czn legde uit, hoe in het nieuwe Duitsland de vrijheid van we-

tenschap had opgehouden te bestaan.^^ Een gastcollege van de theoloog Otto Weber

vond in 1933 geen doorgang omdat hij toegetreden was tot de partij van Adolf Hitler.^^

Vollenhoven sprak in die jaren tweemaal over de achtergrond van het nationaal-socia-

lisme. Diepenhorst besteedde er een heel boek aan^9^ en zelfs Hepp leverde in zijn colle-

ges sociale ethiek een uitvoerige principiële bestrijding van fascisme en nationaal-socia-

lisme.3 Anema's bijdrage had de meeste algemene betekenis. Zijn boek is verzekerd van

CHRISTELIJKE WETENSCHAP 19261955 139

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen