Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 78

het verzuilde bestel. Hier werden de gereformeerde beginselen doordacht, gefundeerd

en geschikt gemaakt voor praktisch gebruik. Maar dan moest zij ook koers weten te hou-

den, en enkel varen op het kompas van het calvinisme. Vertrokken op het smalle spoor

van de gereformeerde orthodoxie, mocht ze dat welbewust gekozen pad op geen enkele

wijze verbreden. Telkens wanneer zij voor een keus kwam te staan, koos zij dan ook voor

eenheid van denken en handelen, en tegen variatie en pluriformiteit.

In 1886 stelde zij zich achter de doleantie, met afstoting van haar hervormde sympa-

thisanten. In 1896 volgde zij in de politiek de lijn van Kuyper, en wees zij het alternatief

van Lohman af als strijdig met de gereformeerde beginselen. Tevens bezegelde Loh-

mans ontslag wat in 1880 reeds was uitgesproken: voor de ethische richting zou geen

plaats zijn aan de Vrije Universiteit. Omwille van de zuiverheid van het beginsel ten

slotte beperkte zij zich na het mislukte experiment-Dilloo tot aanstelling van uitsluitend

Nederlandse geleerden, die Kuypers calvinistisch denken vanuit hun eigen geschiedenis

en kerkelijke situatie konden verstaan.

Deze calvinistische hoogleraren zouden niet alleen hun eigen opvolgers moeten oplei-

den, maar ook allen die op enig terrein van het gereformeerde leven tot verantwoorde-

lijkheid zouden worden geroepen. Dat onderstreepte nog eens de centrale positie van de

Vrije Universiteit. Haar welzijn en voortbestaan dienden het belang van alle gerefor-

meerden in den lande. Daar moesten die gereformeerden zelf van overtuigd zijn, want

zonder hun materiële en spirituele ondersteuning kon de Vrije Universiteit eenvoudig

niet bestaan. De Vereeniging voor Hooger Onderwijs op Gereformeerden Grondslag

vervulde daarom een uiterst belangrijke rol binnen het Nederlandse calvinisme. Zij

moest de mensen doordringen van de noodzaak van christelijk hoger onderwijs. Elke fa-

brieksarbeider, elke boerenknecht, elke huisvrouw en elke wasvrouw moest leren begrij-

pen dat ook hun toekomst afhing van de ontwikkeling van een vrije gereformeerde we-

tenschap. Die waarheid werd er daarom ingeprent op elke jaarvergadering in de

simpelste, voor allen vatbare bewoordingen. Met hun hulp kon de Vrije Universiteit

zich dan verder ontplooien, en de krachtcentrale worden van calvinistisch Nederland.

Van meet af echter was de Vrije Universiteit op één punt kwetsbaar. Wetenschap

staat niet op zichzelf, ze maakt deel uit van de hogere cultuur. Christelijke wetenschap

moet wortelen in een christelijke cultuur, of ze zal terechtkomen in een onvruchtbaar

isolement. De brede achterban die in de Vereeniging georganiseerd was had daar geen

oog voor, en de leidinggevenden begrepen het slechts ten dele. De jongeren die door hen

gevormd werden zouden het echter spoedig zien, en zich gaan afvragen waar ze het ant-

woord konden zoeken. De eerste generatie had nog te weinig ervaring met de cultuur

opgedaan om aan dit probleem veel aandacht te geven. Maar de onbetaalde rekening kon

niet eindeloos open blijven staan. Voor een volgend geslacht zouden deze vragen onont-

koombaar worden: de vereniging van wetenschap met vroomheid, van schoonheid met

christelijke deugd.

74 EEN HOEKSTEEN iN HETVERZUILD BESTEL

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen