Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 203
De Vrije Universiteit 1880-2005
onder haar leden telde. Toen de partij in 1952 weer betrokken werd bij de formatie van
het kabinet, werden De Gaay Fortman en A.M. Donner aangezocht voor de portefeuil-
le van Justitie.-*^' Beiden bedankten, maar Zijlstra werd wel minister, en zou dat in vier
achtereenvolgende kabinetten blijven.
Alles dus nog als voorheen? Hier bedroog de schijn. De ene vu-hoogleraar was de an-
dere niet meer. Tegenover traditionele antirevolutionairen als Versteeg en Hellema ston-
den juist in de vu-kring enkele toonaangevende figuren die een andere oriëntatie bepleit-
ten. De Gaay Fortman, docent aan de kaderschool van het Christelijk Nationaal
Vakverbond, zocht inspiratie in het christelijk-sociale denken. De pragmatische Zijlstra
maakte zich los van oude tegenstellingen als liberaal tegenover socialistisch. De Vrije
Universiteit bleef nauw verbonden met de Anti-Revolutionaire Partij. Al is zij dan vrij
van elke politieke binding, zei rector Koksma bij het vijfenzeventigjarig jubileum van de
partij, 'zij weet wel te onderscheiden waar zij haar vrienden en geestverwanten vindt'.'^''^
Maar de diversiteit in het denken zou zich in alle twee meer en meer openbaren. Tot on-
geveer het midden van de jaren vijftig heeft in het uiterlijke beeld traditie de overhand.
Daarom schetsen wij hier de tien jaren na de bevrijding liever als de uitgang van een tijd-
perk dan als het begin van een nieuw. Maar de veranderingen die zich vanaf 1955 begin-
nen af te spelen komen allerminst als een verrassing. Om de Vrije Universiteit zo te schet-
sen als zij toen was, zal die tweeslachtigheid dus niet verborgen mogen blijven.
DE VERENIGING EN HAAR BESTUURDERS
Toen Coops in 1946 het rectoraat overdroeg, noemde hij als voornaamste garantie voor
het voortbestaan van de Vrije Universiteit de 'verankering door gebed in het onveran-
derlijke en eeuwig vaste fundament'.+^3 Hij voegde er wel een waarschuwing aan toe. Dat
fundament was onaantastbaar, doch niet de bouwsels die mensen daarop hadden neerge-
zet. Daarom moest de Vrije Universiteit gedragen worden, niet alleen door de offers,
maar vooral door de gebeden van het gereformeerde volk. Als één vu-hoogleraar dat volk
kende was het Coops wel. Hij heeft jaren achtereen zijn zaterdagavonden besteed aan
propaganda voor de universiteit, en meer dan duizend bezoeken afgelegd.*^'* Coops is
gestorven in 1969. Hij voelde zich toen dikwijls eenzaam en in de steek gelaten'*^^^ en
sprak in sombere ogenblikken over 'wijlen de Vrije Universiteit'.'**^ Kennelijk was er
naar zijn gevoel iets veranderd. Het ideaal was verbleekt, en de band tussen universiteit
en achterban verslapt.
Zeker is dat de relatie tussen die twee in beweging was. De universiteit kende na 1945
een ongeëvenaarde groei. Dat vroeg aanpassing, ook in de relatie tot leden en begunsti-
gers. Dat proces zou zich echter, voorzover het de vereniging betrof, pas in de jaren
zestig gaan voltrekken. In deze periode bleef alles bij het oude, in de organisatie en in de
propaganda.^*' De administrateur B. Faber schreef in 1948 onder inspiratie van een
preek van Waterink**^ het declamatorium 'De banier van het beginsel'.t*^ Het is opge-
CHRISTELIJKE WETENSCHAP 19261955 199
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 januari 2005
Publicaties VU-geschiedenis | 510 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 januari 2005
Publicaties VU-geschiedenis | 510 Pagina's