Een handvol filosofen - pagina 51

9 Toepassing van gereformeerde beginselen zonderfilosofischonderzoek 47

de meest gezichtsbepalende hoogleraar van de universiteit in staat zou zijn om ver-

zoenend en samenbindend op te treden.

Enkele aanwezigen, door Kuyper en de theologiehoogleraar dr. F.L. Rutgers ge-

instrueerd zoals achteraf zou blijken, dienden het voorstel in om een commissie te

benoemen die moest onderzoeken of het onderwijs van De Savornin Lohman sr. in

overeenstemming was met de gereformeerde beginselen, zoals genoemd in artikel 2

van de statuten. Lohman, die aanwezig was en niet wist wat hem tijdens die vergade-

ring te wachten stond, was verontwaardigd. Geen van zijn aanklagers had de zorg-

vuldigheid betracht om eventuele kritiek op zijn onderwijs met hem te bespreken

en de curatoren hadden nog nooit kritiek op zijn onderwijs gehad. Hij besefte dat

de aanklacht achter zijn rug om was bedisseld, maar hij vond het raadzaam met het

voorstel in te stemmen. Hij zou aan het onderzoek meewerken, overtuigd als hij was

dat de ingediende bezwaren geen enkele grond hadden.

Wat hij vreesde zou hem spoedig uit berichten in de pers duidelijk worden, na-

melijk dat de politieke tegenstelling met Kuyper het dieperliggende motief was om

zijn onderwijs te bekritiseren. Nadat het genoemde voorstel met algemene stem-

men was aangenomen, zal hij misschien nog niet hebben vermoed dat het eind van

zijn hoogleraarschap in zicht was. Enkele weken later had hij dat vermoeden wel."

Voor Kuyper en Rutgers stond vast dat De Savornin Lohman, indien hij niet zuiver

in de leer werd bevonden, de universiteit moest verlaten. De messen waren geslepen.

Volgens het besluit van de jaarvergadering werd een Commissie van Enquête in-

gesteld om onderzoek te doen naar het onderwijs van De Savornin Lohman. Onder

voorzitterschap van de Kamper hoogleraar H. Bavinck - een geleerde van formaat

en een door alle partijen gerespecteerd mens - ging de commissie in de zomer van

1895 aan het werk. Kuyper had Bavinck voor deze functie voorgedragen en hem in-

gelicht over alles wat zijns inziens van belang was. Op zijn beurt hield Bavinck Kuy-

per van het onderzoek van de commissie op de hoogte en legde zelfs de conclusies

van de commissie vooraf ter goedkeuring aan hem voor. Samen kwamen zij tot het

oordeel dat 'de Gereformeerde beginselen naar den eisch van artikel 2 der Statuten

als grondslag van zijn [De Savornin Lohmans] onderwijs niet tot hun recht komen'.

Dit oordeel zou zonder nuanceringen en reserves in 1896 de conclusie van de com-

missie worden.'"^ Overigens bevatte het commissierapport een scrupuleus-genuan-

ceerde, maar niet altijd consistente argumentatie. Zo sprak de commissie expliciet

uit dat voor de Faculteit der Godgeleerdheid als grondslag gold de Drie Formulie-

ren van Enigheid (de Heidelbergse Catechismus, de Nederlandse Geloofsbelijdenis

en de Dordtse Leerregels), maar dat voor de andere vakken van wetenschap 'de vol-

ledige uitdrukking of formulering' van de gereformeerde beginselen 'nergens gereed

ligt, maar alsnog moet worden opgespoord en geconstrueerd'.''' Elders constateerde

de commissie echter dat ten aanzien van de in artikel 2 genoemde gereformeerde be-

ginselen 'bij Lohman eene van den zin van het artikel afwijkende voorstelling be-

staat'.'* Hoe kon men zeggen dat Lohman een afwijkende visie had van iets waarvan

de formulering nog nergens vaststond?

95 De Savornin Lohman, De aanval op Seinpost,-pp. vii-vii, 15, 21-23, 43"44'

96 Rapport Commissie van Enquête, p. 42. Zie Jaarverslag van de Vereeniging (over 1896), 1897, p. xlv. O o k

Van Deursen, Een hoeksteen, p. 62.

97 Rapport Commissie van Enquête, p. 21.

98 Rapport Commissie van Enquête, p. 30.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen