Een handvol filosofen - pagina 68

64 I Fragiel begin (1880-11) 18)

grondslag en voorwaarde van het menselijk leven, ook van de wetenschap. Natuur-

lijk moest alle empirische kennis door betere waarneming en scherper denken ver-

helderd en gezuiverd worden, maar dat nam niet weg dat de wetenschap het niet kon

stellen zonder de verscheidenheid van empirische kennis. Deze verscheidenheid van

kennis lag ten grondslag aan de verschillende methoden van onderzoek in diverse

wetenschappen. Op grond van die kennis werden hypothesen geformuleerd, die de

voortgang van het wetenschappelijk onderzoek stimuleerden. Wetenschappelijk on-

derzoek ging er volgens Bavinck vanuit dat in de te bestuderen verschijnselen samen-

hang, orde en regelmaat bestond - openbaringen van de Logos. In deze samenhang,

orde en regelmaat wilde de wetenschapper met behulp van de menselijke logos be-

paalde ideeën en verbanden opsporen. Zodoende paste hij metafysische en religieuze

begrippen toe als wet, oorzaak, gevolg, waarheid, rechtvaardigheid, goed en kwaad,

essentie en bestemming.

Kortom, de verscheidenheid van empirische kennis omtrent diverse terreinen van

de werkelijkheid èn de verschillende methoden van onderzoek waren volgens Ba-

vinck gebaseerd op openbaringen van de Logos, God, in de natuur en in het leven van

mensen ofwel in het 'geheim van heel de schepping en van al hare formatiën'.'" In het

filosofisch onderzoek naar deze openbaringen van de Logos stond hem een Bijbels

georiënteerde en als zodanig transcendentale filosofie voor ogen: een filosofie die on-

derzoek deed naar haar ultieme vooronderstellingen of bestaansgrond.

Omdat wetenschap op de openbaringen van de Logos in de werkelijkheid was ge-

baseerd, was volgens Bavinck, op de keper beschouwd, 'wetenschap als zoodanig ...

niet Christelijk of onchristelijk; wetenschap heeft haar maatstaf in de waarheid'. In

de wetenschap kwam echter ook pseudo-kennis voor en bestonden er verschillen van

mening over wat waarheid werd genoemd. Daarom was het volgens hem belangrijk

dat een wetenschapper zijn onderzoek zou doen bij het licht van Gods openbaring in

de Bijbel en bleef hij spreken van christelijke wetenschap."^^

H o e k o n d e n empirie, denken, kennis, geloof, waarheid, zin, bestemming en andere

metafysische en religieuze onderwerpen die bij het beoefenen van de wetenschap

een rol speelden, met elkaar w o r d e n verbonden? D e z e vraag behandelde Bavinck in

1904 in zijn rectorale rede Christelijke wereldbeschouwing. H e t was een uitgebreid

filosofisch vertoog, waarin hij de onmisbaarheid van de christelijke wereldbeschou-

wing voor de frlosofte en vakwetenschappen verdedigde. Hij constateerde dat hij

met het aanbreken van de twintigste eeuw onder ogen moest zien dat in de moderne

cultuur het historisch christendom had afgedaan. Tegelijkertijd waren er velen die

zich oriënteerden in verschillende religieuze en filosofische richtingen, zonder dat

daar voor de wetenschap een coherente visie op mens en wereld werd geboden. D a t

deed in Bavincks opvatting een christelijke wereldbeschouwing wel. Zij bevatte een

beschouwing van de eenheid en verscheidenheid van de wereld en van de plaats van

de mens daarin - ook een beschouwing die een samenhang mogelijk maakte tussen

waarneming en denken, kennen en handelen, geloven en weten. Z o ' n christelijke

wereldbeschouwing zou het zoeken naar en vinden van waarheid in de wetenschap-

pen bevorderen, zonder de waarheid te claimen.

166 Bavinck, Christelijke wetenschap, pp. 44, 51-52, 60-61. O o k Bavinck, Wijsbegeerte der openbaring, p. 23.

Voor een kritische analyse van Bavincks kentheorie en wetenschapsleer, zie Van der Walt, Die Wysbegeerte van

Dr. Herman Bavinck.

167 Bavinck, Christelijke wetenschap, p. 121. O o k Bavinck, Christelijke wereldbeschouwing, p. 18.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen