Een handvol filosofen - pagina 137

4 Vollenhoven en de vrijmaking 133

aan alle plaatselijke gereformeerde kerken om hen te informeren over zijn afwijzing

van die synode-uitspraken. Volgens hem was een conflict met de synode onvermij-

delijk. Vollenhoven en Dooyeweerd gingen minder ver en vroegen de synode haar

leeruitspraken niet dwingend aan de kerken op te leggen en een uitweg te zoeken uit

de situatie die op een kerkscheuring dreigde uit te lopen. Dat Schilder de kerken had

opgeroepen zich tegen de synode-uitspraken te verzetten, was volgens de synode

een revolutionaire actie.

De tegenstelling tussen de synode en Schilder kwam tot een door velen verwachte

uitbarsting. In maart 1944 vergaderde de synode in de Utrechtse Oosterkerk, af en

toe gehinderd door luchtalarm, en besloot Schilder op beschuldiging van scheur-

makerij te schorsen als hoogleraar. Bovendien schorste de synode hem als emeri-

tus predikant van de Gereformeerde Kerk van Rotterdam-Delfshaven, waar hij tot

zijn hoogleraarsbenoeming in 1933 predikant was geweest. Vollenhoven en Dooye-

weerd zouden zich zetten aan het schrijven van een bezwaarschrift aan de synode

om deze schorsingen ongedaan te maken. Vollenhoven bleef ernaar streven om via

overleg een compromis te bereiken tussen Schilder en de synode. Het forceren van

een breuk vond hij onverantwoord. Indien de schilderianen met de kerken zouden

breken, dan zouden zij bij de zittende en de volgende synode niets meer ten goede

kunnen uitrichten. Hij was er zich van bewust dat scheuringen in plaatselijke ker-

ken onherstelbaar waren. Hij hoopte op een eensgezinde en groeiende oppositie te-

gen de synode.

Vollenhoven vocht met de moed der wanhoop. Hij bezocht Schilder in april 1944

op zijn onderduikadres, maar Schilder liet duidelijk weten dat zijn schorsing eerst

moest worden opgeheven en dat daarna over een eventueel compromis kon worden

gesproken. Vollenhoven wilde solidair zijn met zijn vriend Schilder, maar kon hem

niet volgen in zijn compromisloos optreden dat op een breuk in de Gereformeerde

Kerken zou uitlopen. Hoewel hij de synodebesluiten totaal afwees en achter Schil-

der wilde staan, vroeg hij zich in gemoede af of Schilder wel alles had gedaan om de

kerkelijke vrede te dienen.

Vollenhoven werd innerlijk verscheurd. Enkele maanden eerder had hij geschre-

ven: 'Elke dag dat 'k me met deze dingen moet bezig houden is een kwelling, waar

m'n eigenlijke werk den vollen mensch vraagt'.^^ Aandacht voor studenten die ten-

tamens wilden doen, de voortgang van zijn onderzoek, contacten met het onder-

grondse verzet, zijn inzet voor de eenheid van de kerken en de zorgen voor zijn ge-

zin - het werd hem allemaal teveel. Juist in die tijd, mei 1944, had hij gehoord dat

zijn zoon Dirk was overgebracht van het concentratiekamp Vught naar Dachau. Hij

werd ziek - griep, verlaagde bloeddruk, overwerkt, uitgeput.^'

Op 5 juni 1944 verscheen het bezwaarschrift van Vollenhoven en Dooyeweerd,

getiteld Aan de Generale Synode van der Gereformeerde Kerken in Nederland. Zij

prezen in Schilder dat hij 'voortdurend geijverd heeft voor de doorgaande reforma-

tie onzer kerken', maar erkenden dat deze waardering op gespannen voet stond met

'de wijze, waarop hij dit doel nastreefde'. En even verder: 'Men behoeft volstrekt

niet het oog te sluiten voor bepaalde fouten in het optreden van Prof. Schilder'.^'

27 Stellingwerff, Vollenhoven, p]>. 165, 169-170.

28 Stellingwerff, Vollenhoven, p. 171-172.

29 Dooyeweerd en Vollenhoven, Aan de Generale Synode, p. i.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen