Een handvol filosofen - pagina 75

II Nieuwe filosofische uitdagingen

(1918-1940)

I Een nieuw tijdperk

Het begin van een nieuw tijdperk is zelden te markeren met een jaartal. Achteraf se-

lecteert men diverse feiten en gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden en brengt

ze met elkaar in een geordend verband. Wat eens geleidelijk en zonder opvallende

samenhang gebeurde, wordt achteraf gereconstrueerd tot een beeld van een bepaal-

de tijd - een beeld dat tot de verbeelding spreekt - met alle gevaren van een subjec-

tieve vertekening van wat er werkelijk is gebeurd. Wat is werkelijk gebeurd? Wij

kunnen niet zonder beelden en verbeelding en toch hebben we ernaar te streven zo

dicht mogelijk bij de feiten en gebeurtenissen te blijven die in boeken, documenten

en archieven liggen opgeslagen. Zo kunnen wij achteraf een reconstructie maken

van wat zich eens geleidelijk voltrok en ons een beeld vormen van een nieuw tijd-

perk in de Europese geschiedenis, dat met de eerste wereldoorlog begon - een nieuw

tijdperk, ook voor de Vrije Universiteit.

Het duurde niet lang of die oorlog zou de omvang van een wereldoorlog krijgen,

maar hij was in Europa begonnen - het Europa van Hugo de Groot en Montes-

quieu, Spinoza en Voltaire, Locke en Hume, Goethe en Schiller, Bach en Mozart,

Poesjkin en Dostojewski. In dat Europa, waar de beschaving hoogtepunten had be-

reikt, brak een barbarij uit die dood en verderf zou brengen. De eerste wereldoorlog

was een gemechaniseerde strijd die met behulp van moderne wapentechnieken en

rationele organisatievormen werd gevoerd - middelen die in dienst werden gesteld

van het doden van honderdduizenden mensenlevens en het vernietigen van huizen,

gebouwen en infrastructuur. Een wanverhouding was ontstaan tussen oorlogsmid-

delen en oorlogsdoelen. Had Bavinck in 1914 niet gesproken over een oorlog van

machines en over het slagveld als een abattoir? Ook de universiteiten - pijlers van

de Europese cultuur - zouden ernstige schade van de oorlog ondervinden. Veel ta-

lent ging verloren.

De door de overheden van de grote Europese landen georganiseerde haatcampag-

nes tegen elkaar hadden hun effect niet gemist. Hun nationalistische grootheids-

waan had aanvankelijk massale en enthousiaste steun van de bevolking gekregen.

In de kleine Europese landen was het een kwestie van partijkiezen geweest, hetzij

voor Duitsland, hetzij voor Engeland of Frankrijk. In het voor de Vrije Universiteit

gezaghebbende dagblad De Standaard schreef de antirevolutionaire partijleider en

hoofdredacteur Kuyper zijn dagelijkse commentaren, die uitgesproken pro-Duits

waren.'

I Zie de kritische analyse van Kuypers artikelen door Koffyberg, Gij, calvmsten. O o k Feddema, 'De houding

van dr. A. Kuyper'.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen