Een handvol filosofen - pagina 54

5 / Fragiel begin (i88o-i^i8)

suggestieve kracht uit sprak - was Kuyper een indrukwekkende verschijning; er zat

'iets Napoleonisch in'.'' Zijn ogen waren 'donker van diepte en zeer ondoorgron-

delijk. ... ze zien door u heen als ge met hem spreekt. (...) Als men hem in de oogen

kijkt, beseft men iets van de toovermacht, welke hij uitoefent op hen die in hem ge-

looven en gedwongen worden door die oogen te zien, zoodat zijn opvatting, zijn

calvinisme, zijn wil, hun opvatting, hun godsdienst en wil worden. (...) Ondoor-

grondelijk als zijn ogen is hij dus zelf'." In de omgang met familieleden en vrien-

den was hij beminnelijk, hoewel hij ook dan in gesprekken vaak dwingend was en

niet rustte voor hij zijn zin had gekregen. Zijn takt lag verborgen in zijn woordkeus

en goed geformuleerde zinnen. Bovendien was hij een strateeg die als een schaker

met zijn openingszetten de positie van zijn tegenpartij bepaalde en hem in gedach-

ten enkele zetten voorbleef. In vergaderingen wist hij met de klank en intonatie van

zijn stem, suggestief geformuleerde vragen en retorische beschouwingen het hart

van zijn toehoorders te raken en de kritische zin van hun denken af te zwakken; 'het

kwam niet bij de hoorders op, dat hij wel eens ongelijk kon hebben'.'" Hij kon zijn

gehoor bespelen met argumenten waarin strategie en vroomheid niet van elkaar wa-

ren te onderscheiden.

Kuyper was in alles een machtspoliticus, iemand die altijd strategisch dacht en

handelde, collega's gebruikte als pionnen in zijn strategisch spel en vaak een gehei-

me agenda had. Noemt men zo'n politicus wel een 'politiek dier', dan denke men

niet aan het zooion politikon waarover Aristoteles sprak: een politiek of sociaal we-

zen dat naar zijn aanleg ertoe bestemd is om zijn vervolmaking in de politieke ge-

meenschap te bereiken.'" Men kan Kuyper een 'politiek dier' noemen in die zin dat

hij naar zijn aanleg een intuïtie had ontwikkeld om in machtsverhoudingen haar-

scherp aan te voelen hoe hij greep op een situatie kreeg of behield en anderen naar

zijn hand kon zetten of uitschakelen. In die zin impliceert de kwalificatie 'politiek

dier' - per consequentie - een zeker verlies van menselijkheid en gevoel voor be-

schaving.

Kuyper had een oude vriend, die had meegewerkt aan de oprichting van de Vrije

Universiteit, die op zijn verzoek curator was geweest en later hoogleraar was ge-

worden, en die hem in vele andere zaken trouw terzijde had gestaan, op schaamtelo-

ze wijze ten val gebracht. Van Deursen spreekt over een samenzwering tegen De Sa-

vornin Lohman."^ Al hadden Kuyper en Rutgers achter de schermen alles bedisseld,

het kon niet geheim blijven. Er waren mensen aan de universiteit die pas achteraf te

weten kwamen wat zich achter de schermen had afgespeeld. Hovy was één van hen.

10 Hovy's aftreden

Hovy was verbijsterd - momenten van boosheid en verdriet wisselden elkaar af. O p

I juni 1894 had hij Kuyper nog een brief geschreven met het dringende verzoek de

Vrije Universiteit buiten het conflict met De Savornin Lohman te houden. Hij had

109 Winckel, Leven en arbeid van Dr. A. Kuyper, p. 240.

110 Algemeen Handelsblad, 2 april 1897, geciteerd uit Gedenkboek Kuyper i8gy, pp. 87-88.

111 Aldus Grosheide, 'Herinneringen', p. 246.

112 Aristoteles,-Po/j'tt'^a, 125338-11.

113 Van Deursen, Een hoeksteen, p. 61.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen