Een handvol filosofen - pagina 48

44 I Fragiel begin (1880-1^18)

us, Kuyper en Woltjer, om een rapport te schrijven dat k o n dienen voor de bespre-

king van de betekenis van de gereformeerde beginselen. Met Kuyper als penvoerder

k w a m de commissie in mei 1895 -^^ ^^^^ rapport dat bestond uit negentien stellin-

gen 'in zake het onderzoek ter bepaling van den weg die tot de kennis der gerefor-

meerde beginselen leidt'.*' Deze stellingen werden voorgelegd aan de zeven hoogle-

raren die destijds de senaat vormden.^^

Stelling I begon als volgt: 'Onder Gereformeerde beginselen is in Art. 2 der Statuten

te verstaan: de beginselen van het Calvinisme'. Stelling 3 bevatte een enigszins nadere

verklaring: 'Gereformeerde beginselen zijn die beheerschende uitgangspunten van

ons denken, die geheel het menschelijk leven, zoo als zich dit in Calvinistische krin-

gen vertoont, verklaren en richten wil'. Om de lezer zich goed bewust te doen zijn

van de ernst van de zaak werd in stelling 5 gezegd: 'Van God en niet van den mensch

ging de actie uit, die aan een deel der Christenheid den hoogeren levensvorm schonk,

die in het Calvinisme belichaamd is. De gedachte, die bij deze actie Calvijn en zijn

geestverwanten dreef, gaat boven hun persoonlijk denken uit. Zij zijn geleid door

motieven, die lang niet altijd tot hun persoonlijk bewustzijn, in al haar klaarheid, wa-

ren doorgedrongen'. Er wachtte de hoogleraren van de Vrije Universiteit dus een

grootse taak om verder te komen dan Calvijn en om naar de woorden van stelling 7

'de gedachten, waaruit de kenmerkende verschijnselen van het Calvinisme zich ver-

klaren laten, op te sporen, van deze gedachten uit door te dringen tot de beginselen,

waaruit ze opkomen, en niet te rusten eer de wortel is blootgelegd, waaruit deze be-

ginselen in organisch verband ontspruiten'.

Als bron van kennis van het calvinisme werd in stelling 11 genoemd 'die beschou-

wing over de Heilige Schrift en die uitlegging van haren inhoud waarvan de Belijde-

nisschriften der Gereformeerde kerken ons getuigenis geven'. Daar werd in stelling

12 aan toegevoegd de 'Dogmatische consensus van haar kundigste woordvoerders' en

in stelling 13 'de verzameling strijdschriften, waarin de Calvinisten het goed recht van

hun belijdenis en van geheel hun levensbeschouwing verweerd hebben'.

H e t was duidelijk dat de weg om te komen tot kennis van de gereformeerde begin-

selen hoofdzakelijk werd bepaald door een historisch onderzoek van de bronnen

van het calvinisme. Zolang dit onderzoek nog niet was afgerond, zou men mogen

verwachten dat in de stellingen met terughoudendheid over die beginselen werd ge-

sproken. H e t tegendeel was echter het geval. Er werd met dermate grote stelligheid

over gesproken dat de indruk werd gewekt dat de opsteller al lang wist wat het on-

derzoek in grote lijnen zou moeten opleveren. Met zijn in 1894 verschenen driede-

lige Encyclopaedie der heilige Godgeleerdheid had Kuyper inderdaad blijk gege-

ven al ver gevorderd te zijn met dat onderzoek. In dit werk had hij historische en

filosofische verhandelingen over verscheidene onderwerpen geschreven, weliswaar

hoofdzakelijk toegespitst op de theologie, maar o o k bedoeld als relevant voor ande-

re wetenschappen. Met zijn stellingen leek hij het onderzoek van de gereformeerde

beginselen te willen uitbreiden, maar de belangrijkste resultaten van dit onderzoek

lagen al vast.

86 Archief senaat, Notulen, 15 februari en 24 mei 1895.

87 Zie archief senaat, Enquêtecommissie De Savornin Lohman 1895-1896. Ook Rullmann, De Vrije Univer-

siteit, pp. 186-190.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen