Een handvol filosofen - pagina 245

6 C. de Deugd: een vleugellam filosoof 241

bij het denken van Spinoza, zijn promotieonderwerp, te groot voor. Hij vond de fi-

losofie van D o o y e w e e r d interessant en had via publicaties gevolgd wat zich in de

beweging rond deze filosoof afspeelde, maar vergaderingen van de Vereniging voor

Calvinistische Wijsbegeerte had hij nooit bezocht. Hij kende dan o o k geen van zijn

collega's aan de Vrije Universiteit, die in deze vereniging actief waren.

In zijn inaugurele rede over Nationalisme en wetenschap verwees De Deugd naar dr.

G.H.J. van der Molen, voormalig hoogleraar internationaal recht aan de Vrije Uni-

versiteit, die eens een warm pleidooi had gehouden voor internationaal denken en

handelen. Hij stelde echter dat veel wetenschappers daar nog lang niet aan toe wa-

ren."" Uitgebreid besteedde hij aandacht aan de vele wetenschappers, ook filosofen,

die zich schuldig maakten aan het opblazen van prestaties van de eigen natie en het

veronachtzamen van die van andere volken. Ook uit diverse bibüografieen zou blij-

ken dat veel auteurs een eenzijdige nationalistische en een gebrekkige internationale

oriëntatie hadden. Hij signaleerde de 'merkwaardig-paradoxale toestand dat zoveel

groter en machtiger het land is, zoveel provincialer zijn wetenschappelijke producten

kunnen zijn'.'^' Het nationalisme in de wetenschap typeerde hij als een ongrijpbaar

en niet te begrijpen verschijnsel, omdat het een in essentie irrationeel element bevatte

en zekerheid suggereerde die op niets berustte."* Tenslotte sprak hij over waarde-

oordelen in de wetenschap die kritisch moesten worden geanalyseerd en ontmas-

kerd. Vragenderwijs stelde hij: 'Hoeveel concrete en analyseerbare wetenschappelij-

ke waardeoordelen zijn bepaald, zo niet gedetermineerd, door de gewoonten,

denkwijzen, zeden en gevoelens levend in het land waarin de betrokken weten-

schapsman woont, werkt en gewoonlijk is geboren en opgegroeid?'"' Deze vraag

was volgens De Deugd niet slechts van theoretische, maar van existentiële aard: zij

was een gewetensvraag. Veel geleerden hadden zich voor en tijdens de tweede we-

reldoorlog in dienst gesteld van de nazi-ideologie, zonder dat er ooit een verklaring

voor kon worden gegeven. Hoewel hij slechts indirect over de wijsgerige antropolo-

gie had gesproken, impliceerde zijn rede dat het nationalisme als een vooroordeel

ook in het verstaan van de mens van zichzelf en van zijn plaats in de wereld aan een

kritische analyse moest worden onderworpen.

D e rede van D e Deugd werd in de Centrale Interfaculteit kritisch ontvangen, mede

omdat hij aan de wijsgerige antropologie vrijwel geen aandacht had besteed. Van Ries-

sen liet tegenover enkele collega's merken dat hij zeer ontstemd was over de kritiek die

De Deugd had geuit op de apartheidspolitiek in Zuid-Afrika. D e Deugd had onder

andere gezegd: 'In universiteiten in Zuid-Afrika en in de zuidelijke staten van A m e -

rika w o r d t herhaaldelijk de academische katheder gebruikt om en passant - en soms

ook helemaal niet en passant - een fascistoïde denken in de categorieën van ras, bloed

en kleur, al of niet met behulp van wetenschappelijk klinkende argumenten te verde-

digen'. Vervolgens had hij opgemerkt dat 'zelfs z o ' n geheid voorstander van apart-

heidspolitiek als de ook in Nederland niet onbekende Zuidafrikaanse filosoof Stoker'

waarschuwde tegen de 'verslawing aan die afgod van ons Afrikanerskap'."*^ Van Ries-

122 De Deugd, Nationalisme en wetenschap (1970), p. 5. Zie Van der Molen, 'Christendom en internationa-

lisme', m J. Barents e a , Christendom en nationalisme, 's-Gravenhage, 1955, pp 136-138

123 De Deugd, Nationalisme en wetenschap, p. 11.

124 De Deugd, Nationalisme en wetenschap, p. 17.

125 De Deugd, Nationalisme en wetenschap, p. 18

12e De Deugd, Nationalisme en wetenschap, p 8.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen