Een handvol filosofen - pagina 37

ƒ J. Woltjer: filosoof van de Logos 33

was de encyclopedie een metaweten-

schap en naar haar aard een filosofische

discipline.

In oktober 1881 hield Woltjer zijn

inaugurele rede over Het beeld van de

volmaakte filoloog^ De rede was in

het Latijn geschreven en hij sprak haar

ook in het Latijn uit. Na het uitspreken

van de aanhef zag hij zijn moeder, met

haar sierlijke kap, achter in de zaal zit-

ten. Hij onderbrak zijn rede, merkte op

dat zij aan wie hij alles te danken had

ten onrechte niet op een van de voor-

ste rijen was gezeten en vroeg de pe-

del zijn moeder naar voren te geleiden'^

- een beklemmende stilte in het audi-

torium van de Schotse Zendingskerk,

nieuwsgierigen wierpen steelse blikken

naar achteren, begeleid door de pedel

kwam een bescheiden vrouw naar vo-

ren, in Groningse klederdracht ter ere ƒ. Wohjer (schilden] door Willem Dooije-

van haar zoon. Zij zal niets van zijn La- waard).

tijnse rede begrepen hebben, waarin hij

fundamentele encyclopedische vragen aan de orde stelde.

In zijn rede typeerde Woltjer de filologie als de wetenschap die onderzoek deed

naar de kennis van de natuur, het denken en het bewustzijn van de mens in de oud-

heid, zoals die tot uitdrukking kwamen in werken uit die tijd. Vervolgens legde hij

uit dat de filologie in drie delen uiteenviel. Het eerste deel ging over het leren ken-

nen van de oudheid door middel van gedenkstukken: kunstwerken, manuscripten,

inscripties en munten. Het tweede deel handelde over wat was overgeleverd van de

grammatica en lexicologie, de geschiedenis van literatuur en kunstvaardigheden, de

geschiedenis van de filosofie, mythologie en religie, en de politieke geschiedenis in

samenhang met de geografische en de chronologische ontwikkelingen. Het derde en

kritische deel bevatte een hermeneutisch en filosofisch onderzoek van de oudheid

en een interpretatie van het overgeleverde. In deze interpretatie moest ook een kri-

tische waardering van de oudheid aan de orde komen."

Jan Woltjer, op 4 februari 1849 in Groningen geboren als zoon van een brood-

bakker, was opgegroeid in een orthodox-hervormd milieu. Zijn ouders hadden hem

naar de christelijke lagere school gestuurd en daarna gehoor gegeven aan het advies

van het hoofd van deze school om hem verder te laten studeren. Hij was onderwij-

zer geworden in zijn geboortestad. Als intellectuele uitblinker behaalde hij vervol-

gens in vlot tempo de onderwijsacten Frans, Wiskunde en Duits en slaagde in 1872

voor het admissie-examen van de Groningse universiteit. Een jaar na zijn doctoraal-

51 Woltjer, Oratio de summi philologi imagine cuique philologiae studioso spectanda (Het beeld van de vol-

maakte filoloog, dat ieder die zich wijdt aan de filologie voor ogen moet houden) (Groningae Wolters, i88i).

52 Zie Van der Laan,/a« Woltjer, p 263, noot 27

53 Zie Van der Laan,/an Wo/t;er, pp 49-50

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen