Een handvol filosofen - pagina 423

4 ] van der Hoeven: filosoof van peilingen en ontmoetingen 419

en filosofisch probleem van de eerste orde ­ kan het, d u n k t mij, niet goed stellen

zonder afstemming op het ritme van de bijbelse "getijden"'.^*

In 1994 publiceerde hij een belangwekkend boek, getiteld De aantrekkingskracht

van het midden. Historisch-kritische studie van een westerse denkwijze. Het

uitgangspunt van deze studie lag in de notie 'dialectiek', waar hij al sinds zijn

promotiestudie mee bezig was. Het was hem duidelijk geworden 'hoezeer dialectiek

scharniert op' het begrip Vermittlung en dat in dit begrip 'verschillende betekenis­

momenten samenkomen die door de westerse denktraditie heen zich hadden ingesle­

p e n ' / ' Dat Vermittlung samenging met Unmittelbarkeit en dat beide begrippen een

lange geschiedenis bleken te hebben, deed het vermoeden rijzen dat dit begrippen­

paar wel eens een belangrijke index kon zijn voor een eeuwenoude denkwijze ­ een

denkwijze die 'bij alle variëteit een gelijkblijvende kern toont'. Herkenning van deze

kern hing voor Van der Hoeven samen met een behoefte aan heroriëntatie. En zo be­

gon zijn speurtocht naar het verstaan van midden­bemiddeling­onmiddelijkheid bij

Aristoteles, Bonaventura en Cusanus, via Kant, Hegel, Feuerbach, Marx en Kierke­

gaard naar Gadamer. R eflecterend op deze denkers groeide zijn heroriëntatie waarin

hij werd geraakt door Joods denken van met name Buber, Levinas en Rosenzweig, en

door een opnieuw verstaan van de Bijbelse relatie­woorden als verbond, ontmoeting

en belofte. Omdat deze noties een brede culturele betekenis hebben, konden zij vol­

gens hem tegen de achtergrond van historische analyses van het Vermittlungsdenken

(en zijn pendant het Unmittelbarkeitsdenken) een cultuurvernieuwende betekenis

krijgen. Hij wilde de termen Vermittlung en Unmittelbarkeit niet zonder meer ver­

werpen, maar hij had noties als verbond, ontmoeting en belofte nodig om het gebruik

van die begrippen in een bepaald zin­kader te plaatsen.^"

Van der Hoevens boek was niet alleen belangwekkend omdat het een diepgraven­

de systematisch­ en historisch­filosofische studie was, maar ook omdat het de the­

matieken van dialectiek, bemiddeling­onmiddellijkheid en verbond­ontmoeting­

belofte besprak als drie in elkaar geschoven perspectieven met een toenemende

gerichtheid op het leven van mensen met hoop en verwachting. Bovendien was zijn

studie belangwekkend vanwege het verband dat hij zichtbaar maakte tussen het be­

grip Vermittlung en de technologische cultuur, waarin het middel­doeldenken een

belangrijke plaats inneemt. Hij wilde het begrip doel tegen het licht houden om in­

zichtelijk te maken dat een doel gesitueerd is in een bepaald zin­kader en daar een as­

pect van is (en niet omgekeerd).'"

Vijfendertig jaar was Van der Hoeven aan de Vrije Universiteit verbonden geweest,

toen hij per i januari 1998 met emeritaat ging. In maart van dat jaar sprak hij zijn af­

scheidsrede uit, getiteld Als denken gaat dansen. Van Hegel tot heden. Hij gebruikte

'dansen' als metafoor ter aanduiding van een opvallende verandering die zich in het

wijsgerig denken sinds het begin van de negentiende eeuw had voltrokken. H e t ging

hem om een 'stijlvzn denken' die volgens hem sinds Hegel opvallend was geworden,

een stijl die o o k te maken had met een visie op wat de filosofie wel of niet vermag.'^

Hegel wilde begrijpen en begrijpelijk maken wat zich in de werkelijkheid voordeed,

28 Van der Hoeven, Inademen, p. 9.

29 Van der Hoeven, De aantrekkingskracht, pp. ix­x.

30 Van der Hoeven, De aantrekkingskracht, pp. 230­239.

31 Zie 'Interview met Johan der Hoeven', in zijn Filosofische reflecties, p. 18.

32 Van der Hoeven, Als denken gaat dansen, p. 4.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen