Studentenalmanak 1914 - pagina 203
FARRAGO 193
doet, handelt hij weer in volkomen vrijheid. De weg der inner-
lijke noodwendigheid is tegelijk de weg der vrijheid. Want de
vrijheid van Ibsens karakters bestaat hierin, dat ze voldoen aan
de eischen van hun innerlijk, zonder door buiten hen staande
geboden of door rekening te houden met anderen gebonden te
zijn; dat ze opvolgen eigen innerlijke roeping en verlangen.
Dit fatalistisch beginsel is toch bij Ibsen nooit een wanhopig fatalisme
geworden. De wet der verandering vervult een groote rol in zijn
drama; ook bij Ibsen is vernieuwing des harten mogelijk. Doch er is
wel bij hem een constante wilsrichting, waarvan niet af te wijken
valt. Ibsen neemt geen formeele wilsvrijheid aan: het is niet
mogelijk, dat de wil op hetzelfde oogenblik óf het één, óf het
vlak tegenovergestelde kiest; doch de wilsrichting bepaalt de
wilsdaad, en zoo is de innerlijke vrijheid gehandhaafd. Vrij van
uiterlijken band wil „Die Frau vom Meere" handelen, want zoo
alleen kan ze een vrije keus doen, en kan ze zich vrijmaken van
het verleden en van „das Unheimliche", dat haar lokt, kan ze
zich vrijwillig „akklimatisieren".
Deze eisch van vrijheid, dat de wilsdaden door de wils-
richting alleen mogen bepaald worden, en niet mogen geconfor-
meerd worden aan een daarboven, daarbuiten staand gebod, laat
tegelijk het gevaar van Ibsens gedachte zien. Het is de kate-
gorische imperatief van Kant, doch zonder eenigen ethischen inhoud.
Wat de wil gebiedt is goed, want de wil is volkomen souverein;
boven hem staat geen macht van wet of gebod, waaraan het
geweten onze handelingen heeft te toetsen. En dan is het inder-
daad zoo, als Engstrand zegt: „Ja, das Gewissen, — das ist
manchmal eine eklige Geschichte." Of Hamlet:
Thus conscience does make cowards of us all.
Het robuste Vikinggeweten is Ibsens vrijheidsideaal. Deze Vikings
leefden alleen naar de inspraak van hun hart. In zijn laatste
drama's heeft Ibsen zulke menschen laten zien, zooals Hedda
Gabler in haar optreden tegenover Ejlert Lövborg, Hilde Wangel
tegenover haar bouwmeester, Erhard Borkman en Maja Rubek.
In hen zien we de gevaren van zulke een Rücksichtslosigkeit,
die ons in „Gösta Berling" nog zoo schoon geteekend is. Als
de ouden vertellen over de menschen van voorheen, dan zeggen
de jongen:
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 januari 1914
Studentenalmanak | 236 Pagina's
![Studentenalmanak 1914 - pagina 203](https://geheugenvandevu.digibron.nl/images/generated/studentenalmanak/studentenalmanak-1914/1914/01/01/1-thumbnail.jpg)
Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 januari 1914
Studentenalmanak | 236 Pagina's