Studentenalmanak 1928 - pagina 169

OUDE SCHILDERKUNST GEBASEERD IS 159

algeheele dissolutic van de wcrkelijklieid in het licht had

geleid, de thans zich baanbrekende richting ving de wereld

niet meer passief als een trillend lichtbeeld in zich op, maar

groef weer met een activiteit, die gansch de persoonlijkheid

insloot, de orde, de bouw, die de intuïtie speurde, uit de

werkelijkheid op. Zoo kwam de mensoh weer als macht-

hebbende tegenover de natuur te staan, in ware, zelfstan-

dige scheppingsactiviteit-van-binnen-uit, als een synthetisch

bouwer van innerlijk-geschouwde vorm-^harmonieën. Was

het impressionistisch schilderij niet meer dan een „coin de

la nature", een willekeurig fragment van de werkelijkheid,

de nieuwe richting gaf in de vaste, wetmatige, zinvolle vorm-

eenheid, waarin zij de natuur opbouwde, als gekristalliseerd

de cosmische orde weer. Deze radicale omwenteling betee-

kende tegelijk de regeneratie van den vorm als beeldend

middel, die in het impressionisme geheel op den achter-

grond was geraakt. Dat v. Gogh rythmisch, Cézanne mathe-

matisch in den vorm was, blijft toch ondergeschikt aan dit

groote; dat zij de klare vorm-vastheid stelden tegenover de

chaotische vormloosheid van het impressionisme.

Thans dienen we, na deze algeiheele omwenteling te

hebben beschouwd in haar wijde be teekenis, weer op ons

uitgangspunt terug te komen en te vragen of ook deze

nieuwe richting zich kenmerkte door sterke vrijheid t. o, v,

de werkelijkheid, gelijk die in 't impressionisme was gesteld.

Eigenlijk heeft deze vraag weinig zin, waar Cézanne geheel

uit het impressionisme voortkwam en v, Gogh door het

luminisme heen ging. Zoo kunnen we dan nog slechts deze

vraag stellen: brachten zij meerdere vrijwording dan tot

nog toe was gezien? Doch dit was onmogelijk, waar toch,

gelijk wc aantoonden, door 't luminisme de uiterste moge-

lijkheid, de grensmogelijkheid van de schilderkunst was

bereikt. Neen, v. Gogih en Cézanne brachten niet in dien

zin meerderere vrijwording, dat kon ook niet. Doch zij

deden dit: zij wentelden de basis om waarop tot nog toe

die vrijheid had gerust (eenzijdige waarneming van het

licht) en stelden haar op een gansch nieuwen grond: de

innerlijke aanschouwing. Dit is hxm machtig pionierswerk

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen