VU Magazine 1972 - pagina 498

Slak, het centrale VU-dier 'Vakidioten . . . nou . . . èn . . .' staat er op een affiche in de werkkamer in het Biologisch Laboratorium van dr. H. H. Boer, lector in de dierkunde en een van de tientallen VUmedewerkers, die zich dagelijks bezighouden met slakken, het centrale proefdier van de Vrije Universiteit. 'Ik heb het gevoel,' zegt dr. Boer, 'dat het begrip "vakidioot" ontstaan is uit de opvatting dat wetenschappelijk onderzoek maatschappelijk relevant m.oet zijn. En het is natuurlijk niet zo duidelijk wat de maatschappelijke relevantie is van het dagelijks door een elektronen-microscoop turen op een of ander slakkenweefseltje.' Het kost dr. Boer overigens geen moeite, zo blijkt uit zijn relaas, om duidelijk te maken hoe nuttig voor de mensheid het bezig-zijn met slakken is, maar toch steekt hij dat verhaal met enige tegenzin af, want een biologisch onderzoek behoeft van hem niet gemotiveerd te zijn vanuit een direct benaambaar maatschappelijk nut. Zuiver wetenschappelijk onderzoek heeft naar zijn overtuiging bestaansrecht, ook al kun je niet direct zeggen wat het maatschappelijk belang ervan is.

Proefdier In 1958 werd de slak door de VU uitverkoren als centraal proefdier. Verhoudingsgewijs werd in de wereld, en dat gold eigenlijk 'al het kruipend gediert' ' om met dr. Boer te spreken niet zoveel aan de slak gedaan. Vandaar. Sindsdien worden aan de VU ontelbare hoeveelheden poelslakken gekweekt, gewone zoetwaterslakken, die men in tal van vaderlandse sloten kan aantreffen. Ze zijn gemakkelijk te kweken omdat het hermafrodiete beesten zijn, die zichzelf bevruchten. In ongeveer 2 maanden is een slak volwassen en dan produceren ze gemiddeld 300 a 400 eitjes per week. De kweekkosten bedragen 1 krop sla per slak. De eerste slakken werden, zo herinnert dr. Boer zich, uit de Eempolder gehaald (ten zuiden van Huizen). Met een schepnetje begaf een wetenschappelijk medewerker zich per bus naar dat gebied. Op 't ogenblik treft men minder vaak VU-medewerkers langs slootranden aan, maar een enkele keer gaat men toch nog wel eens. Dr. Boer: 'Als Je 'n dier generaties lang in laboratoria kweekt, dan krijgje ook een echt laboratoriumdier. En omdat Je nooit weet watje daarmee voor kunstmatigs introduceert, proberen we zo nu en dan vergelijkingen te maken met dieren, die direct uit het veld komen.' 30

Bilharziosis Wie aan de VU 'slak' zegt, zegt 'bilharziosis'. Dat is de naam van een parasitaire ziekte, die veroorzaakt wordt door een wormpje, dat zich ontwikkelt in zoetwaterslakken en die vooral voorkomt in tropische en subtropische gebieden. Sinds de VU zich met slakken bezig is gaan houden, is men ook via de Wereld Gezondheids Organisatie betrokken bij de bestrijding van deze ziekte. Miljoenen mensen lijden er aan. Men kan de ziekte oplopen in open water. Een dodelijke ziekte is het niet direct, maar de lijder eraan voelt zich aanzienlijk minder fit. Naarmate de arme landen zich ontwikkelen, neemt deze ziekte Dr. H. H. Boer toe, want toenemende irrigatiesystemen voor de landbouw, vermeerderen het aantal plaatsen vrijwel stilstaand water, waarin de slakken voorkomen. Het is een grote zorg van veEen eenvoudige zaak was het nog niet om le ontwikkelingslanden hoe de aanwas van de slakken te onderzoeken. De dieren hebben slak te beteugelen. namelijk de gewoonte om snel in hun schulp te kruipen wanneer iemand een vinger naar Dr. Boer: 'Het is natuurlijk niet de beste mahen uitsteekt. Om te beginnen werd aan de nier om slakken met chemicaliën te gaan beVU dan ook een methode ontwikkeld om strijden, want dan krijgJe dezelfde toestand als slakken te verdoven, maar gemakkelijk was we hier met insecticiden hebben. Wij als biodit niet. Dr. Boer: 'Je kunt ze in concentraties logen denken meer aan biologische bestrijvan verdovingsmiddelen stoppen, waar 'n mens dingsmethoden. Daarmee introduceer Je geen onmiddellijk van om zeep zou gaan, en waarvan niet-natuurlijke en vaak niet-afbreekbare stoffen in de natuur. Het is vreselijk gevaarlijk zij zich weinig of niets aantrekken!' - denk maar aan de visvangst - om allerlei troep aan chemicaliën in het water te gooien. Alles Ik ben eens op een laboratorium van de Shell De vraag wat men van slakken wil weten, in Engeland geweest, waar ze bezig waren zo'n moet beantwoord worden met: eigenlijk alles. duizend chemicaliën uit te proberen op slakken. Dr. Boer promoveerde indertijd op een on- Dat vinden wij geen fundamentele aanpak. In derzoek naar het zenuwstelsel van slakken, Portorico hebben ze het anders geprobeerd, nl andere VU-medewerkers houden zich bezig door een slakkensoort te introduceren, die met het bestuderen van het gedrag van de andere slakken opeet. De uitslag weet ik niet. dieren, weer 'n ander wil weten hoe slakken Maar misschien dat je dan weer iets introdukunnen proeven, enzovoorts, maar 'n geïso- ceert, wat Je nooit meer wegkrijgt. Wat ons i leerde bezigheid is dit alles niet. Dr. Boer: interesseert is b.v. de vraag hoe slakken in staat 'Je bent meer bezig met een tak van wetenschap, zijn een maandenlange periode van droogte te\ dan met de slak. Als Je naar 'n congres gaat, doorstaan. Ze kunnen het maandenlang uit-\ waar mensen komen die zich met totaal ver- houden in hun huisje zonder voedsel, tot de\ schillende diergroepen bezighouden, dan kun natte periode weer aanbreekt. Hoe kan dat? Je toch merken datje bezig bent met fundamen- Om dat te weten te komen bootsen we in het teel hetzelfde. Toen ik met m'n proefschrift laboratorium een tropische droogtesituatie na. bezig was, promoveerde er bij de medische Je bent dan niet direct bezig met slakkenbe faculteit iemand, die bezig was soortgelijke strijding, maar we proberen een zo grondii processen in het zenuwstelsel van ratten te be- mogelijke kennis op te bouwen om dergelijk) stiideren. Daar had ik geweldig veel contact processen te kennen. En ik dacht dat we wat da\ mee. Het was zelfs zo, dat hij micro-foto's betreft in een bijzonder goede traditie stonden maakte van ratten en ik van slakken, maar als omdat je door 't opbouwen van grote hoeveel Je ze naast elkaar legde, dan zou ik het ver- heden kennis iets kunt gaan beheersen. Zondi die kennis zit je in 't wilde weg maar iets i schil niet kunnen zien.'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen