VU Magazine 1972 - pagina 539

hu ard, vee en kmipend gedierte en wild gedierte naar hun aard; opvallende verschillen. Hoe kon dat? Zou het niet zo kunnen zijn, dat oorspronkelijk uit Zuid-Amerika afkomstige organismen geleidelijk aan van vorm waren veranderd onder invloed van de omstandigheden op deze, later ontstane eilanden?

zwaaien. Hier was de waarheid, riep hij, hier en nergens anders! Lang geleden had hij Darwin al gewaarschuwd voor zijn gevaarlijke gedachten. Als hij geweten had dat hij op zijn schip . . . De rest van zijn woorden ging verloren in het uitgebroken rumoer. Het bleek de inmiddels tot vice-admiraal opgeklommen marine-officier FitzRoy te zijn, die 24 jaar geleden in zijn kapiteinshut de discussie over Genesis met Darwin was begonnen.

Theorie Hij moet - zo blijkt uit latere mededelingen - er over gesproken hebben met kapitein FitzRoy, maar die achtte Darwins voorzichtige speculaties maar godslasterlijke taal. Zo stond het niet in de Bijbel. De mens en alle dier- en plantesoorten waren afzonderlijk geschapen. Waar bleef je als je daaraan ging tornen? Krachtig probeerde hij Darwin te overtuigen van het onzinnige van diens gedachten. Voor elk argument van Darwin bleef hij botweg toegesloten en juist dat prikkelde de natuur-onderzoeker tot verder denken. Toch zou het tientallen jaren duren voordat Darwin na terugkeer in Engeland het waagde zijn theorie te publiceren. Hij voorzag op z'n minst een sociale ban; op het vasteland van Europa zou hij misschien nog wel gearresteerd worden; iets vroeger in de tijd zou de Inquisitie hem stellig gegrepen hebben, wanneer hij hardop had gezegd wat hij dacht. Want tot dan was Genesis gehanteerd als ook een natuurwetenschappelijk boek. Aartsbisschop Ussher en dr. John Lightfoot van de Universiteit van Cambridge hadden zelfs precies uitgerekend op welk moment de schepping voltooid was; dat was op zondag 23 oktober in het jaar 4004 voor Christus, desvoormiddags om 9 uur. Pas zes jaar na de terugkeer van de Beagle zette Darwin voor zichzelf wat op papier en dat hij pas in 1859 (24 jaar nadat hij vogeltjes ving op de Galapagos-eilanden) z'n beroemde boek 'On the origin of species by means of natural se/ect/on' publiceerde, was alleen maar omdat 'n andere natuuronderzoeker hem een beschouwing toezond van overeenkomstige strekking. Als hij nu zijn mond niet opendeed . . .

Oxford meeting Het boek was op de dag van verschijnen al uitverkocht. Druk na druk volgde, tot verontrusting van de Anglicaanse Kerk. Een treffen kon niet uitblijven. Juni 1860 werd in Oxford een meeting georganiseerd tussen geestelijkheid en natuurwetenschappers over de evolutie-theorie, Darwin kon zelf niet komen wegens ziekte maar anderen namen de verdediging van z'n opvattingen over. De belangstelling was overweldigend, maar het begin was nogal saai, dit zeer tot teleurstelling van de

Middelburg

Bisschop Samuel Wilberforce op de Oxford-meeting 1830 (lil. uit Darwin and the Beagle, Penguin Books 1969)

studenten, die op vuurwerk hoopten. Het spektakel begon pas, toen de welsprekende bisschop van Oxford, Samuel Wilberforce, het woord kreeg. Deze indrukwekkende kerkelijke autoriteit, die van tevoren al had aangekondigd, dat hij Darwin zou kraken, begon diens theorie te ridiculiseren. Hij waagde zich zelfs aan een grap. Zich tot Darwin-aanhanger Huxley wendend vroeg hij hem of hij er aanspraak op maakte via zijn grootmoeder of zijn grootvader van de apen af te stammen. Huxley bleef kalm. Hij stond op en verklaarde dat hij er zeker de voorkeur aan gaf van de apen af te stammen boven die van een ontwikkeld man, die zijn culturele ontwikkeling en welsprekendheid misbruikte voor de dienst aan vooroordeel en leugens. Kortom: de Bisschop wist niet waarover hij praatte. Het was niet gebruikelijk in die dagen kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders zo toe te spreken. De studenten klapten en juichten en de boze geestelijkheid eiste verontschuldigingen, de dames knepen zenuwachtig in hun zakdoekjes; een van hen kreeg een shock en moest worden weggedragen. En op dat verwarde moment stond opeens een ietwat verwilderde grijze man in de zaal op, die met een Bijbel begon te

Bijna een eeuw later, 15 maart 1968, richt een predikant zich op een VU-avond in Middelburg bewogen tot de theologen Berkouwer en Kuitert: 'Ik zou willen vragen: Is er een historische Adam geweest of niet? Is er een val geweest, ja of nee ? En ik wil de professoren van de VU in de Naam des Heren toeroepen: twijfel niet aan het Woord en als U eens gaat twijfelen, zeg dan liever: ik geef m'n professoraat er aan, dan dergelijke dingen voor de mensen neer te leggen, totdat steeds meer mensen gaan twijfelen. De gewone mensen uit de gemeente vragen maar steeds: Wat is er nu waar? Wat moeten we geloven ? Die onderzoekers mogen van mij zo diep gaan als ze willen, maar wanneer wij komen aan het Schriftgeloof en als dat wordt aangevallen en we beginnen met Genesis, dan komt er straks geen eind meer aan.'

Kuyper Zo bevreemdend is het niet, dat bijna eenj eeuw na de befaamde Oxford-meeting de Genesis-problematiek met name in gereformeerde kringen nog leeft, want bestrijding van de Evolutieleer was een van de vele taken die de orthodoxe predikant dr. Abraham Kuyper de Vrije Universiteit aanwees bij de stichting ervan in 1880. Voor die tijd zéér begrijpelijk. Want wat bij Darwin primair voorzichtig geformuleerde theorieën bleven op natuurkundig terrein, groeide in de breinen van anderen al spoedig uit tot een levensbeschouwing, een evolutie/eer, waarin het bestaan van een scheppende God werd ontkend. Bestrijders van godsdienst en orthodoxe christenen, die Genesis beschouwden als een historisch verhaal, boden elkaar de helpende hand (of, zo men wil, de polariserende vuist)"door luidkeels het principieel onverzoenlijke van het christelijke geloof en evolutietheorie te prediken. Ook Kuyper had behoefte aan een duidelijke tegenstelling. 'Laat men eerlijk zijn, de moed zijner overtuiging bezitten, en er rond voor uitkomen. 19

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen