VU Magazine 1972 - pagina 392

telijke behoeften verder reikten dan het cultuurpatroon van de iets groter geworden kleine luyden hen bood. Met name H. H. Kuyper heeft met veel geschipper en 'n stuk kerkpolitiek geprobeerd de boel bij elkaar te houden en daar is-ie zelfs mee doorgegaan toen het niet meer te houden was. Hij heeft er zelfs het gereformeerde kerkrecht voor veranderd! De doleantie was 'n stuk protest tegen de synodocratie. Dat betekent dat er 'n geweldig accent kwam te liggen op de plaatselijke gemeenten, die hun eigen zaken konden regelen. Maar de conflicten in de gereformeerde kerken van 1926 en 1944 zijn door de middengroepen gewonnen met behulp van 'n ander kerkrecht, namelijk een waarin de 'meerdere vergadering' grotere macht heeft en predikanten kan afzetten. Er waren er nogal wat die hevig schrokken toen Kuyper plotseling ging schrijven dat nadere historische studie van de synode van Dordt hem geleerd had dat'het toch 'n beetje anders zat dan Rutgers altijd geleerd had. En hij had nog gelijk ook! Maar Rutgers beriep zich op de eerste periode van de strijd van de contraremonstranten. Toen waren de remonstranten bovenaan de baas en dus concentreerden de contra-remonstranten zich op de plaatselijke gemeenten. Dan kon je je sterk maken. Maar toen met behulp van prins Maurits de Contra-Remonstranten de baas geworden waren bovenaan, toen lag het natuurlijk weer anders. Dezelfde ontwikkeling zie je op het staatkundige vlak. Terwijl Abraham Kuyper de

De synode van Assen in 1926

28

p^^éiXKttM. htimfitnd!. • ••••• -' '••'••' '\ <>*m:er«g«W'jw !€ ,\.;. ,;. • • • , i- - •••••.:• Z » n 4 « ö jJ. ^fi':>r,tk-ri^k ü'^ivJ-. • - - . - • . - . - - • - >;-:.-•• ^,-, ^ . k:

Foto met onderschrift uit het weekblad 'Het Leven', 1926

nadruk legde op de autonomie van de gemeenten, legde Colijn later in Saevis de nadruk op de centrale bevoegdheid van de overheid, want hij was bang dat allerlei socialisten de baas werden. Dat ging misschien niet eens bewust, maar 't is gewoon een ontwikkeling die zich afspeelt met gedachtengoed in relatie tot een veranderde situatie.

'Kleine luyden' De 'kleine luyden' komen er in mijn boek niet zo aan te pas. Zij vormen 't decor, waartegen zich het een en ander afspeelt in de kerngroep. Dat betekent niet dat de eenvoudige gereformeerden zonder macht waren. De 'bezwaarde broeder' had veel macht, denk maar aan broeder Marinus in het Geelkerkenconflict. In het algemeen was het invloed-

rijkst in de kerngroep, wie geacht konden worden de tolk te zijn van wat leefde bij het gereformeerde volk. Vooral bij Kuyper was dat zo. Na de kwestie rond 'de vijf heren' is het in de politieke sector vrij rustig gebleven in de gereformeerde wereld. Je kon ook in de politieke sector minder gemakkelijk ruziemaken, dan in de kerkelijke, want dat kostte je zeteltjes, natuurlijk. Er was daar 'n grotere noodzaak om tot een compromis te komen, dan op kerkelijk terrein. Ik ben begonnen als voorstander van Geelkerken, maar eh . . . daarmee ben je er niet. Ik heb alle partijen proberen te horen en gegeven de situatie van toen, kan ik mij het beleid van de toenmalige beleidsvoerders wel indenken, al is het hun op een reusachtige wijze uit de hand gelopen. Die hele Jong-Gereformeerde beweging kwam natuurlijk niet uit de lucht vallen, ook geestelijk niet, want men baseerde zich op bepaalde doleantie- en afscheidingstradities die door Kuypers neo-Calvinistische ideologie onderdrukt werden, met name door de neo-Kuyperianen. In de afscheiding is er altijd een oecumenisch-gereformeerde stroming geweest, die tot uiting kwam bij Brummelkamp en Bavinck, die contacten met het Reveil had. In de hitte van de emancipatiestrijd waren die elementen wat op de achtergrond geraakt en de belangrijkste stroming bij de afgescheidenen was eigenlijk die welke zei: wij zijn eigenlijk de ware gereformeerde kerk. Je zou kunnen zeggen dat die JongGereformeerde beweging met name heeft teruggegrepen op de ethisch-gereformeerde variant van de doleantie en de oecumenische variant van de afgescheidenen. En daarom werden ook sommige ouderen erdoor aangesproken.

Kuyper De hele theologie van Kuyper was eigenlijk een mooi samenraapsel van kunstige compromissen, waardoor-ie zowel de 'ware kerk'gedachte 'n beetje overeind hield als de samenwerkingsraogelijkheid met anderen. De gemene gratie en de antithese hielden elkaar in evenwicht. Wanneer er verkiezingen waren en men stemmen van hervormden nodig had, werd de pluriformiteit van de kerk van stal gehaald. Kuyper had een ongelofelijk scherpe kijk op zijn tijd en hij sloeg voortdurend vele vliegen in één klap met al z'n leerstukken. Je kon er alles mee doen. Wat nu gebeurd is, is dat Geelkerken en Schilder allebei aan een andere kant zijn gaan trekken van dat hele labiele complex van gedachten, dat Kuyper naliet. Maar met Schilder zit ik al te praten over een periode, die buiten het bestek van m'n boek valt. Ik ga tot 1930. Het zou aardig zijn wanneer iemand anders de conflicten tussen 1930 en 1944 eens ging onderzoeken.'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen