VU Magazine 1973 - pagina 499

vallen voornamelijk in deze laatste categorie i.t.t. acties in het buitenland. Het is dus niet primair een strijd tegen onrecht, maar meer een strijd tegen eigen onmacht. De overheid is steeds 'in gesprek', op gerechtvaardigde klachten, grieven en noden komt geen antwoord, men vindt geen gehoor etc. Hoewel er dus geen rechtstreekse vergelijking bestaat tussen de ernst van acties van burgerlijke ongehoorzaamheid in b.v. de U.S.A. en hier in Nederland, kan men zich wel de vraag stellen of de toenemende mate van onmacht, frustratie, vervreemding, gebrek aan zelfrespect en identiteit bij onze eigen burgers niet op dezelfde wijze gearticuleerd kunnen worden als toentertijd de onmacht en frustraties van de negers onder leiding van Martin Luther King, nl. door geweldloze vormen van sociale acties. Deze acties behoeven geenszins een illegaal karakter te dragen, integendeel. Er zijn vele vormen van sociale actie - van boycot tot protestdemonstratie en het schrijven van zwartboeken - die de aandacht op een bepaalde zaak, op bepaalde sociale noden of op de groeiende onzekerheid over het huidige en toekomstige bestaan kunnen richten. Zo'n actie wordt en werd in zeer veel gevallen als gezagsondermijning ervaren, waardoor er een ernstige conflictsituatie ontstond. De manier waarop door gezagdragers op zulke conflictsituaties wordt gereageerd kan bepalend zijn voor het verdere verloop van de tot dan toe nog legale actie. Een willekeurige, onverantwoordelijke (irresponsive) of éénzijdige oplossing van het conflict, wordt ervaren als onrecht en vanuit dit gevoel van onrecht, dat bovendien gepaard gaat met voortschrijdende aftakeling van het vertrouwen in het gezag van de gezagdragers, kunnen

de acties zich verharden tot burgerlijke ongehoorzaamheid. Ook al is dan de situatie in Nederland niet zo 'erg' als in Zuid-Afrika, Noord-lerland, de Verenigde Staten e.d. In het buitenland is het vooral het aperte onrecht dat conflicten en illegaliteit baart, in Nederland is het de onbezonnen conflictafhandeling dat onrecht én vervolgens illegaliteit baart (van Provo tot de WDM). In dit perspectief van geweldloze en niet-eenzijdige oplossing van maatschappelijke conflicten is de Enka-bezetting een hoopvol gebeuren. Een aanvankelijk eenzijdig en zonder inspraak genomen beslissing over het directe levenslot van 800 werknemers, werd door gemeenschappelijke actie getransformeerd in een conflictoplossing door middel van bemiddeling en onderhandeling. Sociale druk van onderaf belette een autoritaire beslissing van bovenaf. Misschien is ook de Enka-bezetting illustratief voor de manier waarop de 'conflicten in onze gecompliceerde verzorgingsstaat kunnen worden opgelost of zelfs kunnen worden voorkomen. Wil men van herhaaldelijke acties van burgerlijke ongehoorzaamheid verlost worden dan is een groter oor voor noden en grieven van de steeds méér in het defensief gedrukte burgers een eerste vereiste. Onder het thema burgerlijke ongehoorzaamheid in Nederland ben ik met opzet niet ingegaan op velerlei acties in het recente verleden in Nederland en heb ik niet mijn mening gegeven over 'dat mag wel, maar dat mag net niet' etc. Als het doel van acties van burgerlijke ongehoorzaamheid gelegen is in het heroveren van een stukje autonomie en persoonlijke verantwoordelijkheid voor de gewone burger, dan moet deze burger juist zelf beslissen, waar voor hem de grens tussen gehoorzaamheid en ongehoorzaamheid getrokken wordt. Een morele censor - al of niet in de vorm van een wetenschappelijk betoog - is in strijd met de geest van burgerlijke ongehoorzaamheid: elke burger is zijn eigen deskundige op het gebied van de morele evaluatie van zijn rechten en plichten, zelfs als dit hem in conflict brengt met het recht. 1) om nog verder terug t e gaan in de geschiedenis: de befaamde rechtshistoricus David Daube schreef een uiterst boeiende en verhelderende studie over politiek protest en ongehoorzaamheid in de Oudheid: 'D. Daube, Civil Disobedience in Antiquity, Edinburgh University Press, 1972'. 2) Ik ben uitvoerig op deze problematiek ingegaan in de NRG van 23 februari jl. wraar ik onderscheid gemaakt heb tussen wetsontduiking, boycot en burgerlijke ongehoorzaamheid.

27

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen