VU Magazine 1973 - pagina 305

De Sadduceeën Deconfessionalisering in bijbelse tijden door dr. H. Mulder Farizeeën en Sadduceeën waren beide sterk tegen de regering van Herodes gekant. Tijdens de periode van de hasmonese dynastie hadden ze elkaar dikwijls op leven en dood bestreden, onder Herodes en zijn opvolgers liepen de bezwaren, voor een deel verschillend, op een kardinaal punt parallel. De idumese, buitenlandse afkomst van de koning was voor beide groepen een onverteerbare zaak. Volgens Deut. 17 : 15 moest de keus van een koning over Israël strikt beperkt blijven tot een 'broeder'. 'Uit het midden van uw broeders zult gij een koning over u aanstellen; geen buitenlander die uw broeder niet is, zult gij over u mogen aanstellen'. De talmoed verstond later onder een broeder een man die een Israëlitische moeder had. Dit kon van Herodes niet gezegd worden. Het leek er op alsof Deut. 23 : 7, 8 Herodes de kans bood voor een 'broeder' te kunnen doorgaan; 'De edomiet zult gij niet verafschuwen, want hij is uw broeder'. Was een idumeeër niet een edomiet? Zo groot was de vijandschap tegen Herodes, zowel bij farizeeën als Sadduceeën, dat ze deze oplossing energiek verwierpen. Ze ontdekten dat de grootvader en de vader van Herodes nauwe relaties onderhielden met Askalon. Daar zou dus het geboorteland van dit geslacht gezocht moeten worden. Ze werd Herodes gebrandmerkt als een filistijn, een heiden bij uitstek. Na een ingenieuze verwisseling van letters kwam men vervolgens uit bij is-kalon, d.w.z. een man die zich aan ontucht wijdde!

Krachtige regering De Sadduceeën gingen intussen stug door met het bedrijven van politiek. Ze moesten zich wel helemaal opnieuw oriënteren. Ze hadden zich eenmaal ingezet voor een ideaal: een krachtige regering, gerespecteerd naar binnen en naar buiten, onder de hasmonese

dynastie. Dat droombeeld was vergaan. Onder hoogst ongunstige omstandigheden moesten de Sadduceeën toen tot een nieuw ontwerp komen. In de persoon van Herodes hadden ze te maken met een tegenstander die over lijken ging. Het stond bij voorbaat vast: er zou aan de Sadduceeën geen gelegenheid geboden worden om een nieuwe machtspositie op te bouwen. De ontluistering en de aftakeling van deze partij werden steeds duidelijker zichtbaar. Ze vervulde in de laatste fase van haar bestaan een overwegend negatieve rol. Ze moest voortdurend bedacht zijn op nieuwe aanslagen. Bewaring van wat vorige generaties Sadduceeën verworven hadden, zich verzetten tegen alle pogingen om hun invloedssfeer te beknotten, dat waren de richtlijnen waaraan ze zich hielden. Misschien lag de grootste kracht van de Sadduceeën in deze periode hierin dat ze als alle conservatieve stromingen niet meer in staat waren iets nieuws te aanvaarden. Ze hielden krampachtig het oude bezit vast en verdedigden dat met de moed van de wanhoop. Het moet erkend worden: de priesterlijke families die een belangrijk deel van de sadducese partij uitmaakten, waren hierin vanouds getraind. Toen de lijfwacht van koning Jannaeus indertijd een bloedbad op het tempelplein aanrichtte omdat de verontwaardigde joden hun ergernis tegen de heiligschennis openlijk toonden, waren de priesters voortgegaan om de hun toevertrouwde taken te vervullen. Hun nakomelingen deden iets soortgelijks, ook al werden ze door Herodes gedwongen steeds weer nieuwe concessies te doen. De hogepriester werd door Herodes naar willekeur benoemd en afgezet. De eerste die dit ambt vervulde na de onthoofding van Antigonus was iemand die misschien nog wat zadokietisch bloed in de aderen had. Er is een verhaal dat hij uit Egypte afkomstig was

Binnenkort verschijnt bij de uitgeverij Buijten en Schipperheijn het boek 'De Sadduceeën, deconfessionalisering in bijbelse tijden', geschreven door VU-theoloog dr. H. Mulder. Het zal verschijnen in de reeks 'Zicht op de bybel'. Hierbij drukken we een paar fragmenten uit dit boek af. De lezer zal een aantal malen stuiten op de 'hasmonese dynastie'. Daarmee wordt een reeks priester-vorsten bedoeld, die aan het joodse volk een onafhankelijk bestaan wisten te verzekeren in de periode tussen 166 en 37 voor Christus.

Dr. H. Mulder

en in de tempel van Leontopolis dienst had gedaan. Daarna werd in overeenstemming met de wens van de koning de een na de ander tot het vervullen van het ambt van hogepriester geroepen. De Sadduceeën moesten dit alles machteloos aanzien. Van de eens zo roemruchte partij was slechts een schimmige figuur overgebleven. Het is deze figuur die in de evangeliën belicht wordt.

Krasse maatregelen Waren farizeeën en Sadduceeën beide gekant tegen de regering van Herodes, ze hadden ook beide ernstige bezwaren tegen Jezus en zijn prediking. Voor een deel waren de bezwaren ook in dit geval verschillend, voor een ander deel liepen ze parallel. Bij de farizeeën gingen de principiële bezwaren voorop. Analyse van verschillende gegevens uit het vierde evangelie laat zien dat de mensen die bij hun verzet tegen Jezus de toon aangaven Jeruzalemse farizeeën geweest zijn. Deze waren heel wat agressiever dan de bevolking van Galilea. De farizeeën waren van oordeel dat zo snel mogelijk een dam moest worden opgeworpen tegen de opkomende messiaanse beweging. Ze waren het onderling direct eens dat tegen Jezus en zijn volgelingen krasse maatregelen getroffen moesten worden. Alleen door hard op te treden kon het gevaar dat hier dreigde naar ze verwachtten worden bezworen. Daarom werd uitgesproken dat het belijden van Jezus' messiasschap met radicale uitsluiting uit de joodse gemeenschap diende te worden gestraft. De bezwaren van de kant van de Sadduceeën waren meer van praktische aard. Werd door het optreden van de rabbi van Nazaret nieuwe onrust onder het volk verwekt en werd als gevolg daarvan hun toch al wankele positie opnieuw en nog meer dan voorheen be41

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen