VU Magazine 1973 - pagina 424

noemden, voorvoeld hebben welke kant het op den duur zou uitgaan met de nieuwe hoogleraar. Prof. Meuleman: 'Misschien heeft men bij de benoeming toch wel allereerst gedacht aan de noodzaak tot verweer ook tegen nieuwe dwalingen.' Berkouwer zelf erkent: 'Ik ben inderdaad veranderd.' Met name de oorlogsjaren wijst hij aan als een periode, die grote invloed op hem heeft uitgeoefend en waarin hij veel dingen anders is gaan zien. Jn Watergraafsmeer werd hij geconfronteerd met de jodenvervolging door de nazi's. Als synode-praeses maakte hij in 1944 de schorsing van prof. .Schilder mee. De donkerste periode in mijn leven, zegt hij daarvan in de tv-documentaire van het IKOR. Drie boeken schreef hij voor de oorlog: 'Geloof en Openbaring in de nieuwe Duitse theologie', aan welke dissertatie in 1932 o.a. de volgende stelling is toegevoegd: 'Alle probleemstellingen der nieuwe Duitse theologie hangen ten nauwste samen met het loslaten van het volstrekte gezag der Heilige Schrift.' In 1934 volgt De Dialectische Theologie en in 1936 een kritisch boek over Karl Barth.

Barth Als Barth in 1939 naar Nederland komt voor een reeks spreekbeurten, ontmoet hij Berkouwer voor de eerste maal. De situatie waarin de ontmoeting plaatsvindt, is hoogst ongewoon. Bevreesd voor gramschap van nazi-Duitsland, wanneer Hitler-bestrijder Barth wordt toegestaan in Nederland over politiek te spreken, verbiedt de politie in het angstvallig neutrale Nederland Barth het woord te voeren in de studentensociëteit van de VU. Men heeft de vragen ingezien, die aan Barth worden gesteld. Het dagblad De Standaard meldt: 'Met name is door de politie bez.waar gemaakt tegen de beantwoording der volgende vragen: 'Indien de Christen geroepen is tot po-

litieken Godsdienst, wat is er dan in te brengen tegen de door Groen van Prinsterer en Dr. Abraham Kuyper ontwikkelde gedachten over Christelijke politiek, welke a. de strekking heeft, ook op het politieke erf in gehoorzaamheid aan God te leven; b. hiervan uitgaat dat de vraagstukken op politiek gebied niet uitsluitend technisch en zakelijk zijn, maar in vele opzichten samenhangen met geloofsvragen (b.v. klassenstrijd en vrijheid voor Chr. onderwijs)'. En verder de vraag: 'Is niet iedere administratieve functie van den Staat in de Kerk, al 7.ou dez.e alleen bestaan in de salariëering van den predikant, in strijd met het wezen van de kerk?' Dit soort vragen, wordt buiten de perken geacht, waarin theologen zich in deze dagen hebben te bewegen, zo oordeelt de overheid. In besloten kring is er daarna echter toch gepraat. Berkouwer (in Puchinger-interviewj: 'Ik herinner mij dat wij toen persoonlijk een middag en avond met hem gepraat hebben in Hotel Centraal in Amsterdam - Eykman was er ook bij, evenals Grosheide, Miskotte en Koopmans - en we hebben toen heel wat afgepraat, onder andere over de Christelijke School, herinner ik me. Ik had in 1936 toen al een kritisch boek over hem gepubliceerd. Barth kan zeer geestig zijn, en ik herinner mij nog altijd dat hij na dat lange gesprek tegen iemand die er bij was opmerkte: 'Ich habe jetzt mit ihm gesprochen, und ich glaube er hatte auch ein schönes Buch über mich schreiben können!' Hij vond zei hij - de band mooi: 'Der Einband war schön!'

Evangelie De inaugurele rede van prof. Berkouwer in 1940 gaat over 'Barthianisme en Katholicisme', twee onderwerpen, die hem

zijn leven lang verder hebben beziggehouden. Terugblikkend zegt hij in 1965: ' Vroeger was ik, dunkt me, sterk apologetisch, maar ik ben er meer en meer van onder de indruk gekomen, dat je in elkaar het authentieke geloofsleven erkent en herkent. En dan ga je je afvragen hoe het komt - en ik denk nu aan een gesprek met Schillebeeckx - dat je dan zo uit elkaar gaat. Dit betekent geen relativisme. Wel dat je terugvalt op het evangelie.'

Boeken In hoog tempo verschijnt na de oorlog boek na boek. 'Wereldoorlog en theologie' f1945), 'Kart Barth en de kinderdoop' (1947), 'Conflict met Rome' (1948) 'Dogmatische studiën' (begonnen in 1949 sindsdien deel na deel), 'De triomf der genade in de theologie van Karl Barth' (1954), 'Verdienste of genade?' (1958). Daarnaast publiceert hij ontelbare artikelen, o.a. in de speciale Bcrkouwer-rubriek in Trouw.

Studenten Groot is z'n invloed op zijn leerlingen. 'Als studenten dachten we wel eens: waarom doet hij er niet meer aan, op de markt van de kerk en op de markt van de wereld? Waarom loopt hij niet meer voorop, maakt hij niet meer tam-tam, z.et hij geen grotere mond op?' (Prof. Rothuizen).

Rome Maar juist het studeerkamerwerk brengt een zeldzame erkenning van de betekenis van de VU-hoogleraar. Als enige Nederlandse theoloog wordt hij in 1962 uitgenodigd als waarnemer het tweede Vaticaans Concilie bij te wonen (hijzelf zal het betreuren, dat niet ook Berkhof is uitgenodigd) en als argument dat hij wordt gevraagd, worden zijn theologische geschriften genoemd. De journalist Gabriel Smit herinnert zich over prof. Berkouwer in Rome: 'Onmiddellijk na de vergaderingen zaten wij in

Beelden uit de TV-documentaire

Samen met mevrouw Berkouwer 4

In de kerk te Oudehome

Leonie van Bladel Intervlevrt prof. Berkouwer

In de 8tud«efkatner

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen