VU Magazine 1973 - pagina 381

magazine

een bedreiging voor de mensheid. Het religieuze vooruitgangsgeloof dat zich verbonden had met de vooruitgang van de techniek is daardoor in een geweldige crisis terechtgekomen.

Geseculariseerde motieven Ter verduidelijking van het voorgaande willen wij een korte opsomming geven van de motieven die de mens in de techniek beheersten en die elk voor zich uitdrukking ervan zijn dat de overwegende invloed op de technische ontwikkeling van zodanig religieuze aard is, dat de mens zijn religieus vertrouwen op de één of andere wijze op de techniek en haar ontwikkeling heeft gesteld. Sinds Francis Bacons devies: Kennis is macht, heeft de mens de wetenschappelijke kennis geïnterpreteerd als een mogelijkheid tot universele vooruitgang, en deze interpretatie heeft hem enorm geïnspireerd. Met wetenschap en techniek richt men de aandacht op de toekomst en zodoende de mens van alle zorg, nood, ellende en lijden te verlossen en voor het menselijk geslacht algemene welvaart te bewerkstelligen. De ééndimensionaliteit van deze gerichtheid wordt duidelijk aan de hand van een andere bekende uitspraak van Bacon: 'Overwinnen door gehoorzaamheid' of beter nog: 'Om de natuur te beheersen, moeten wij haar gehoorzamen.' Van deze uitspraak valt op, dat de natuur slechts wordt gezien door de bril van de natuurwetenschap. Vervolgens betekent gehoorzaamheid niet meer dan zich onderwerpen aan de natuurwetten. En daaruit volgt weer, dat techniek het leiden van de natuur is aan de hand van de in de natuur aanwezige krachten en bewegingen. De conclusie daaruit is gewettigd, dat gehoorzaamheid in de zin van verantwoordelijkheid wordt gereduceerd tot het overeenkomstig de natuurwetmatigheden vormen van de natuur op een technische wijze. Daarbij raakt de eigen waarde van de natuur buiten de gezichtshoek, wat tot gevolg kan hebben en ook heeft gehad, dat onmisbare ecosystemen worden verwoest. Ook maakt de uitspraak van Bacon duidelijk dat wanneer men er door wordt geïnspireerd de techniek niet in normatieve zin wordt ontsloten, maar een starre technische ontwikkeling tot gevolg heeft met een verwoestend karakter. Dat verwoestend karakter wordt niet alleen duidelijk uit de vervuiling van het milieu dat er uit voortkomt, maar evenzeer uit de verstoring die zij in het sociale, economische, esthetische, juridische en ethische vlak tot gevolg heeft. Inherent aan het motief van Bacon is het motief dat het denken van de mens opgaat in het technisch-

wetenschappelijk denken. Centraal staat dan ontwikkeling overgeeft en er vervolgens in verabsolutering van de theoretische beheersing wordt meegesleurd. van onze wereld en haar toekomst. Vooral de moderne techniek wordt te hulp geroepen Dode natuur Al deze variaties in motieven impliceren om dat ideaal te verwezenlijken. een visie op de natuur als een dode natuur, Tecliniel< om techniek waarop onbegrensd ingrijpen mogelijk is. Ook beheerst de gedachte van de techniek om Voorzover de natuur niet naar de hand van de techniek meer dan eens de geesten van de de mens is te zetten, wordt zij veronachtmensen en met name die van de ingenieurs. zaamd. Het uitsterven van vele dier- en planWat te maken is, moet worden gemaakt. tensoorten is daarvan een teken. De natuurOngunstige neveneffecten, zoals bijvoor- gaat in deze visies op in de volstrekt pragbeeld het lawaai van supersone vliegtuigen, matische, utilitaristische wensen en verlanmoeten daarbij op de koop toe worden ge- gens van de mens. Slechts het nut dat de nomen. Voor zover deze effecten een te grote techniek voor de mens biedt, verdient aanomvang aarmemen staan de technici wel weer dacht, ook al gaat dat ten koste van vele klaar om deze kwalen te genezen. Het gevolg medeschepselen. ervan is echter de versterking van de een- De soevereine mens is zich van zijn uitzonzijdig technisch gestroomlijnde maatschap- deringspositie in de schepping bewust, en tegelijk perverteert hij die positie, omdat hij pijMeer dan eens gaan de genoemde motieven geen rekening houdt met de aan die positie samen met - of werkt op de achtergrond van gegeven normatieve grenzen. Zo kan hij de deze motieven - een ongebreidelde machts- natuur misbruiken, in plaats dat hij haar begeerte. Met de wil tot de macht tracht de beheert overeenkomstig zijn oorspronkelijke mens zich met de moderne techniek steeds opdracht. De normatieve relatie tussen techsterker te maken; hij wil steeds meer alle niek en natuur is verbroken. Met de techniek verhinderingen in tijd en ruimte doorbreken. pleegt men roofbouw op de natuur en roeit De begeerte naar macht heeft de mens zo men alles uit wat niet met de wetten der in de greep, dat hij zich werpt - en dat rück- technische beheersing strookt. Met andere sichtslos - op de ontwikkeling van weten- woorden: in plaats dat men een harmonie schap en techniek. Zozeer zelfs dat hij ervan tussen techniek en natuur nastreeft en daarin in de ban komt en zich aan de technische de natuur onthult of ontplooit, grijpt men

^ik pook U hjMB een. hsdfj^B^r tiiet meen 13

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen