VU Magazine 1973 - pagina 141

'Bij de beesten af' geeft te denken door prof. dr. L. Vlijm

En in de film doen ze maar! Er is dus duidelijk sprake van een 'actiefilm'. Er is geselecteerd, sterk geselecteerd. Cheetah's zijn op jacht naar een hakenslaande Thompson gazelle. Cheetah's bewaren een jong (voedsel), gedurende de periode dat ze verzadigd zijn (ze hebben de moeder net opgegeten) voor het ogenblik dat ze weer honger krijgen. Een enkele chimpansee 'pakt' Daar zijn de beesten niet voor een baviaan en eet hem op. De anderen raken Men kan zich afvragen, vooral in het kader erdoor in beroering (is het wel een 'taboe?' van de ondertitel: overeenkomsten in gedrag of is het soms eerder de jaloersheid ten opvan mens en dier, of dieren, op zichzelf, be- zichte van het buitenkansje?) en bedelen alstaan ten behoeve van het vermeerderen van leen maar. Uiteraard komt een deel van dit kennis van de mens (o.a. over zichzelf). Dit gedrag bij mensen 'cru' (of moet men zeggen voert tot een vraag aan de makers van de film: 'cruel'?) over. is het juist dat, in de film, sprake is van een Toch is de boodschap van de film duidelijk: bepaalde ontsluiting die gericht is op kennis bij de beesten is het 'af. (Bert Haanstra kenvan (en liefde voor) de mens? Bij de recen- nend, hoop ik dat inderdaad ook deze 'intersent althans is deze boodschap overgeno- pretatie' van de titel, degene is waarop hij men. Het lijkt hem een belangrijke bood- heeft gedoeld). schap. Toch is er dan sprake van een bepaalde b. Zeker waar ze elkaar niet 'afmaken'. interpretatie van diergedrag (en vele andere Uit de film wordt duidelijk dat, bij het condingen meer) in een bepaalde richting. trast tussen soortgenoten, dieren continu de En men kan zich afvragen: zijn de beesten beschikking hebben over ongeschreven (te daarvoor? weten erfelijk vastgelegde) 'spelregels'. Ik denk aan het ongelukkige aapje, met zijn Het spel tussen de Thompson-gazelles en de 'kunstmoeder', al dan niet van een vachtje korhanen wordt ernstig gespeeld. Er is echvoorzien, dat verschrikt wordt door een rate- ter meestal geen sprake van een 'knockdown', maar van verlies op punten. En als de lend rot-robotje. Ik denk aan de ongelukkige kat, die, met een punten het uitwijzen, heeft het dier het allang druk op de knop, gedoemd is van stuipen begrepen. over te gaan op gapen (of was het slapen?). Dieren tellen de punten zelf. En als de strijd Er is, m.a.w., in deze film een ethisch pro- verloren dreigt te gaan, dan trekken ze van bleem aan de orde gesteld, 't Is geen wonder tevoren de conclusie. Met de soortgenoot dat vele mensen die er bewust (niet vanuit vecht je niet met de rug tegen de muur, maar 'mooie-plaatjes-kijkerij') naar zijn gaan zien, in het vrije veld. De 'ring' is een gekozen ring. er doodmoe vandaan komen. Omdat ze aan Je hoeft je als beest niet dood te vechten: je het denken zijn gezet - voor het eerst, of op- mag ook je meerdere erkennen, en gaan. nieuw. En als er dan niemand is, met behulp waarvan een chimpansee-mannetje zijn 'meerwaardigheid' (dominantie) kan aantonen, is dan Het is bij de beesten "af" niet het beuken tegen stammen, het takken afrukken nog steeds onderdeel van dezelfde a. Zelfs wanneer ze elkaar 'afmaken'. De beesten in deze film 'doen' veel. Haanstra 'spelregels'? Ook daar waar de verliezer ontwijst er in zijn boek op dat het niet gemakke- breekt, kan een beest zijn winnaarschap aanlijk is om aan te tonen dat beesten vaak wat tonen. En zijn 'groep' reageert erop. Onder doen. De meeste beesten doen gedurende andere door zich sexueel aan te bieden. lange tijden van hun leven niets. Ze zitten te Bij de mens is dit spel alleen maar te spelen broeden (of staan te broeden als de pinguïns), volgens spelregels (denk aan de schermers), ze liggen te slapen, of ze doen inderdaad, voor volgens spelregels (denk aan de schermers). Maar, ook dan, moet men soms gele, groene. het gevoel van de mens, helemaal niets. "Bij de beesten af' is ook als boek verschenen (Ploegsma, 1973). De ondertitel waaronder het boek uitkomt is: 'Overeenkomsten in gedrag van dier en mens'. De film ligt goed in de markt: er gaan veel mensen naar kijken. Wat zien ze. We willen trachten de film (en het boek) van enig commentaar te voorzien.

Prof. dr. L. Vlijm

of witte kaarten 'laten zien', om duidelijk te maken dat de spelregels nog steeds gelden. Bij de mensen is zelfs het spel niet 'af.

Er is meer bij dieren Zwanen sluiten een huwelijk voor het leven. Er is bij beesten - we houden die term nu maar even aan - mogelijk ook sprake van een persoonlijke onderlinge relatie. Dieren herkennen elkaar. In de film wordt dat alleen als 'binding' aan de ander gebracht. Men ziet twee juffrouwen, de een met gele laarsjes met strepen, de ander met gele laarsjes met stippen, hun jonge gansjes vóórgaan. En de gansjes volgen. Dat is geen persoonlijke relatie, dat is volgen van een 'ingeprent' idool, ('inprinting'). Volgen van idolen is doodgevaarlijk. Niet als je beest bent: want moeder weet wat goed is (vader soms ook). Wél als je mens bent. Maar er is bij beesten - en nu moeten we toch herformuleren: bij gewervelde dieren, qua zenuwstelsel, d.w.z. adequate verwerking van een breed scala van sensorisch waarneembare 'dingen' uit de omgeving - ook sprake van een onderlinge relatie met, een 'mutualistisch', d.w.z. tweezijdig, karakter. Samen dingen doen vraagt samen-spannen. Ik geloof dat dit onderdeel - 't is ook moeilijk 'actualistisch' te verfilmen - in 'Bij de beesten af ontbreekt.

Zijn mensen "bij de beesten af"? Zoals ik eerder zei is deze film m.i. gericht op de mens. De dieren komen er redelijk af ('t zijn ook 'beesten'!). Komen de mensen er goed af? Mensen, zo zegt de film, zijn vaak als de dieren. Als er een vent naast je op een bankje komt zitten, ervaar je dat als een 'indringen' 33

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen