VU Magazine 1975 - pagina 383

magazine 29 De heren H. van der Velden (rechts) en H. A. Visée beiden doctoraal-student politicologie aan de VU, schreven dit verhaal over de „Conferentie over Europese veiligheid en samenwerking", die onlangs in Helsinki werd gehouden. Over dezelfde materie bereiden ze een boek voor, dat eind dit jaar zal verschijnen bij Het Wereldvenster in Baarn. Aanleiding om in VU-magazine aandacht te besteden aan de Oost-Westverhoudingen was o.m. een conferentie die in de eerste week van september aan de VU werd gehouden op het thema: „East-West perspectives: Theories and policies". Volgende maand (november) zal drs. J. de Winter ingaan op de positie die de sociale wetenschappen en speciaal de leer der internationale betrekkingen — innemen in de Sowjet-Unie.

Helsinki: een drempel voor de Breznjew-doctrine door H. van der Velden en H. A. Visée ,,Dit is een overwinning van de rede. Iedereen heeft gewonnen: landen van Oost en West, volken van socialistische en kapitalistische staten, leden van allianties en neutrale, grote en kleine. Dit is de prijs van alle mensen die de vrede en veiligheid van onze planeet aan het hart ligt". Op deze wijze typeerde Sowjet-partijleider Leonid Breznjewhet resultaat van de Conferentie over Europese Veiligheid en Samenwerking (CEVS), die deze zomer in Helsinki werd afgesloten. Het op deze conferentie ondertekende slotdokument is voor velen een duidelijk bewijs dat de détente, het ontspanningsproces tussen Oost en West, een onomkeerbaar karakter heeft. Voor anderen betekent de verklaring van Helsinki de definitieve deling van Europa en verraad van het Westen aan de Oosteuropese landen. De naam van Breznjew is niet alleen aan deze conferentie verbonden, maar ook aan de gebeurtenissen in Tsjechoslowakije in 1968, toen Warschau-Pact-legers dit land dwongen om de eigen weg naar het socialisme te verlaten. Het idee om een Europese Veiligheidsconferentie te houden is in de jaren vijftig ontstaan. Tijdens het Viermogendhedenoverleg te Berlijn in 1954. waar over de toekomst van Duitsland werd gediscussieerd tussen de Verenigde Staten, GrootBrittannië, Frankrijk en de Sowjet-Unie, stelde Molotov, minister van Buitenlandse Zaken van laatstgenoemd land voor. om op een conferentie een Algemeen Collectief Europees Veiligheidsverdrag tussen alle Europese staten, inclusief de Bondsrepubliek en de DDR te sluiten. De bezwaren hiertegen van het Westen waren talrijk. Het verdrag zou gericht zijn tegen de NAVO en de op te richten Europese Defensie Gemeenschap (die nooit gestalte heeft gekregen). Bovendien verwees het verdrag de Duitse hereniging naar een onbestemde toekomst. De Westerse mogendheden achtten vrije en algemene verkiezingen de enige juiste oplossing voor de Duitse kwestie. Zij verwachtten hiervan een regering, die zich spoedig bij de Westerse allianties zou aansluiten. Ook de Sowjet-Unie verwachtte

dit en ervoer het als een bedreiging van haar veiligheid. Zij vond een gedeeld Duitsland met een sterk op de Sowjet-Unie georiënteerde Oostduitse staat een veiliger oplossing en trachtte de verkiezingen dan ook op de lange baan te schuiven.

Vreedzame coëxistentie Ondanks de kille verstandhouding bleef het Oostblok aandringen op een overeenkomst inzake Europese veiligheid. Zo pleitte de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Rapacki hiervoor in 1964 in een rede voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Ook de Verklaring van Boekarest ..betreffende vrede en veiligheid in Europa" van het Warschau-Pact nodigde in 1966 alle Europese Staten uit om deel te nemen aan een "AU European Conference" en,,om goede nabuurschapsbetrekkingen te ontwikkelen op basis van de principes van onafhankelijkheid en nationale soevereiniteit, gelijkheid, niet-inmenging in binnenlandse aangelegenheden en wederzijds voordeel, gegrond op het principe van vreedzame coëxistentie

tussen staten met een verschillend sociaal stelsel. De.verklaring pleitte voor het tot stand brengen van een doelmatig veiligheidssysteem. Realisering hiervan zou het mogelijk maken dat zowel de NAVO als het Warschau-Pact ontbonden konden worden. Deze opvatting kwam ook duidelijk in het verdrag tot oprichting van het WarschauPact naar voren; ..(...)zou een svsteem van collectieve veiligheid in Europa gevestigd worden en een Algemeen Europees Collectief Veiligheidsverdrag voor dit doel worden afgesloten, waarnaar de contracterende partijen onwankelbaar zullen streven, dan zal het huidige verdrag ophouden van kracht te zijn van de dag af dat het Algemeen Europees Verdrag in werking treedt." In de Verklaring van Boekarest werd verder gesteld, dat de realiteit van twee Duitse staten diende te worden erkend, alsmede de onschendbaarheid van de bestaande grenzen. Deze verklaring was om meerdere redenen van belang. Allereerst bleek, dat de Sowjet-Unie de gedachte van een conferentie niet had opgegeven. Op deze conferentie moesten de zo langzamerhand uitgekristalliseerde invloedsferen en de status quo formeel erkend worden. Het Westen diende met name de Poolse grenzen en de realiteit van twee Duitse staten door middel van een verdrag te erkennen. Daarnaast werd in de verklaring gesproken over ,,vreedzame coëxistentie tussen de staten met verschillende sociale stelsels". Dit principe gaat ervan uit, dat door economische competitie en ideologische strijd de fundamentele verschillen tussen de verschillende sociaal-economische systemen moeten worden beslecht. Door verscheidene Oosteuropese auteurs wordt erop gewezen, dat de politiek van vreedzame coëxistentie niet strijdig is met de marxistisch-leninistische leer. die oproept strijd te voeren tegen het kapitalisme, teneinde een wereldomvattend communistisch systeem te

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen